Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Tutqanoqni oldini olish choralari : 
DAVOLASH va oldini oiish choralari: 
-Chaqmoq 
-Dovul 
-Nog’ora 
-Karnay tovushi 
-Momoqaldiroq 
-Qo`ng’iroq 
-Kishilarning baqirishidan saqlash kerak 
-Uyqusizlik 
-G’azablanish 
-Qo`rqish 
-Qattiq sovuq yoki issiqdan
-Ovqatdan so`ng harakat qilmaslik shulardan saqlanish kerak. 
Bosh miyaning qon tomir kasalliklari. Sakta
Sakta - miya qorinchalarida, sezuvchi va ruh yo’llarida kuchli tiqilma 
paydo bo’lishi sababli a`zolarning sezgisiz va harakatsiz bo’lib qolishidan 
iboratdir. To’liqligicha shish paydo qiladigan yoki shish paydo qilmaydigan 
bo’ladi. 
 

---

176 
Shish paydo qiluvchi to’liqlik bunda miyada modda hosil bo’lib u 
modda to’liqlik va tortilish sababli tiqilma paydo bo’ladi. Bu xil sakta
modda bo’lsin, xox sovuq bo’lsin, bari bir sakta turlaridir. 
Shish paydo qilmaydigan to’liqlik esa ko’p uchraydi u yo miyaning 
o’zida yoki uning yaqinidagi undan keladigan yoki unga boradigan rux
yo’llarida bo’ladi. 
Ruh miyaga boradigan yo’llarida bo’ladigan to’liqlikda modda qon 
hidli bo’ladi va u to’satdan miya qorinchalarida quyiladi yo u modda 
balg’am xilti bo’ladi, bu ko’p uchraydi. Miyaga boradigan ruh yo’llarida 
to’liqlik qonning ko’pligi va kuchli to’ydirilishi sababli arteriya va 
venalarning to’silishi natijasida paydo bo’ladi, bunda ruh o’tishi uchun 
yo’llar qolmaydi. 
Sakta belgilari 
Sakta bilan og’ir uyqu o’rtasidagi farq shuki, sakta bo’lgan kishi 
xirillaydi, chunki uning nafas olishi buzilgan bo’ladi, og’ir uyquda esa 
bunday bo’lmaydi. Sakta to’satdan paydo bo’ladi. Saktadan so’ ng ko’pincha 
bosh og’rig’i, bo’yin tomirlarining ko’chishi, bosh aylanishi, ko’z oldi 
qorong’ilashuvi, butun badanning uchishi, uyquda tishlarni g’ichirlatish, 
bosh og’rig’i va lanjlik paydo bo’ladi. Kasalning siydigi zangori yoki qora 
bo’lib, uvoq va kepaksimon cho’kma ko’rinadi. 
Davolash 
Avvalambor kasallikning kelib chiqish sababi aniqlanib keyin 
davolanadi. Agar sakta hamkor a`zo sababli kelib chiqsa u a`zo davolanadi. 
Agar sakta qondan kelib chiqsa darhol o’sha tomirdan qon olinadi. 
Qon olingandan so’ng ma`lum bir dorilar bilan huqna qilinadi. Hazmga 
yengil ovqatlar, gulob, suyuq orta qaysi ivitilgan nonning suvi bilan 
cheklanadi. Balg’amdan bo’ladigan saktada, qon ko’pligi bilinsa,tomirdan 

---

177 
qon olinadi. Keyin kuchli darmon bilan huqna qilinadi. Hamda yelim va 
qoramol o’tidan tayyorlangan shamchalar quyiladi. Yengil ovqatlar 
ichiriladi. So’ngra kasalning boshiga va boshqa a`zolariga qizdiruvchi 
kompresslar bog’lanadi. Bu kompresslar ukrop, darmona, tsitron bargi, 
yalpiz, tog’ jambil, qashqarbeda, kakliko’ti, bo’ymodoron kabi o’tlarning 
suvi bilan tayyorlanadi. Bemor asta-sekin tuzalgach xammomga tushiriladi, 
yengil badantarbiya qilinadi. 
DAVOLASH
Saktaga olib keluvchi sabab 
Davo choralari
Sirtqi narsa bilan 
aziyatlanish (travma)
Sirtqi sababga qarshi chora-tadbir ko`rish
Boshqa a`zo hamkorligi 
bilan bo`lsa 
O`sha a`zoni davolash 
Qondan 
Chakka yo peshona tomirlaridan qon olish. Moddani 
boshdan 
tushirish uchun huqna qilish. Miyani kuydiradigan, 
lekin
qizdirmaydigan narsalarni hidlatish 
Balg’amdan
Qon ko`pligidan belgilari ham topilsa, qon olinadi.
Kuchli dorilar bilan huqna qilinadi. Yelim va qoramol
o`tidan tayyorlangan shamchalar qo`yiladi. Farfiyun 
xab
dorisi ichiriladi.