Farmatsevtika sanoati texnologiyasi

Ajratuvchining xossalari
     
Ajratuvchi
Fizik -kimyoviy xossalari
Kamchiliklari
Suv
Qaynash harorati 100°C,

20
 =1,000.  Ko‘pgina  ta’sir
etuvchi moddalar  yaxshi
eritadi, befarq, arzon.
Qaynash  harorati yuqori.
Ayrim moddalar  gidrolizga
uchraydi, begona  moddalarni
ham eritadi,  turg‘un emas.
Etil spirti
Qaynash  harorati 78°C

20
= 0,808—0,812.  Ko‘pgina
ta’sir  etuvchi moddalarni
yaxshi eritadi.  Turg‘un, yot
moddalar  (oqsil,  kraxmal
va  boshqalar)ni eritmaydi.
Oson alangalanadi,
farmakologik tomondan
befarq emas, qimmat.
Metil spirti
Qaynash harorati 64,7°C,

20
 = 0,741.  Tiniq, rangsiz
suyuqlik.  Ko‘p  biofaol
moddalarni yaxshi eritadi.
Yot moddalarni eritmaydi.
Oson alangalanadi, kuchli
zahar, qimmat.
Glitserin
Rangsiz,  o‘ziga  xos hidli
suyuqlik.  Suv  va  spirt bilan
yaxshi aralashadi:

20
 =1,225—1,235.
Qovushqoqligi yuqori, efir
va  moylar  bilan aralashmaydi.
Uchmaydi.  Diffuziyalanish
xususiyati past.
Atseton
Qaynash harorati 56,2°C,

20
 = 0,798.  Rangsiz, o‘ziga
xos hidli suyuqlik.  Suv  va
organik erituvchilar  bilan
aralashadi.
Zaharli, oson alangalanadi.
Benzin
Rangsiz, o‘ziga  xos hidli,  tez
qo‘zg‘aluvchan suyuqlik.
Qaynash  harorati past
(40—70°C), oson uchuv-
chan, diffuziyalanish  xusu-
siyati yuqori.  Organik
erituvchilar  bilan yaxshi
aralashadi.  Biologik faol
moddalarni yaxshi eritadi.
Yot moddalarni eritmaydi.
Zaharli, oson alangalanadi.
Xloroform
Rangsiz,  o‘ziga  xos hidli su-
yuqlik bo‘lib, organik erituv-
chilar  bilan yaxshi aralashadi.
Qaynash  harorati
59,5—62°C,

20
=1,474— 1,483.
Organizm uchun zararli,
qimmat turadi, ishlatish
uchun maxsus sharoit
kerak.

---

72
Farmatsevtika sanoatida ishlatiladigan ajratuvchilar yuqori-
dagi talablarning hammasiga javob bera olmaydi. Shu sababli,
muayyan sharoitda u yoki bu ajratuvchi, ba’zan ularning har
xil aralashmalari ishlatiladi. Lekin fitopreparatlar ishlab chiqa-
rishda asosiy ajratuvchi bo‘lib, har xil quvvatli etil spirti ishlatiladi.
O‘simlik xomashyolaridan ajratma olishda ishlatiladigan aso-
siy ajratuvchilarning xossalari 6-jadvalda keltirilgan.
Êorxona sharoitida ajratma olish uchun xomashyo tarkibida qaysi
guruh ta’sir etuvchi moddalar borligi, ishlatiladigan asbob-usku-
nalar va bos
hqa jihatlar hisobga olingan holda ajratuvchi tanlanadi.
Metilen
xlorid
Qaynash  harorati 41°C,

20
= 0,330.  Rangsiz,  o‘ziga
xos hidli, tez uchuvchan
suyuqlik bo‘lib, ko‘p
biologik faol moddalarni
eritadi.
Ishlatish  uchun o‘ziga
xos sharoit talab qiladi,
qimmat turadi.
Uglerod
(IV)-xlorid
Rangsiz,  o‘ziga  xos hidli,
yong‘in jihatidan xavfli
suyuqlik.  Qaynash  harorati
16,7°C, 
20
 = 1,601.  Ko‘p
biologik faol moddalarni
eritadi.
Qimmat turadi.
Qaynash  harorati va  qovush-
qoqligi past.  Biologik faol
moddalarni oson eritadi.
Tolqon darajasigacha
maydalangan xomashyoni
ham ishlatish  mumkin.
Qimmat turadi.
Ishla tish uchun maxsus
asbob-uskuna  talab etiladi.
O‘simlik va
mineral
moylar
Yot moddalar  (oqsil,  krax-
mal va  boshqalar)ni
eritmaydi.
Yuqori qovushqoq, diffuzion
xususiyati past,  uchmaydi,
qimmat turadi.
Freonlar
(xladonlar)
Qaynash  harorati va  qo-
vushqoqligi past.  Eritish
xususiyati yaxshi.  Tolqon
darajasigacha  maydalangan
xomashyoni ham ishlatish
mumkin.
Qimmat turadi.
Ishlatish  uchun maxsus
asbob-uskuna  talab qiladi.
Ammiak
eritmasi
Xomashyo qurigan yoki
nam holida  bo‘lishi mumkin.
Ayrim biofaol moddalarning
suvli eritmaga  ajralib o‘tishini
osonlashtiradi.
Zaharli, ishlatish  uchun
o‘ziga  xos sharoit talab qiladi.
Suyultirilgan
gaz
(CO
2
 butan
propan)

---

73