Farmatsevtik yordam fanidan

Surgi vositalari
Surgi vositalari ichak shilliq qavatlarini retseptorlarini mexanik yoki kimyoviy ta’sirlaydi. 
Ta’sir yunalishiga kura ular kuyidagilarga ajratiladi:
- ichak xarakatini stimullovchi; 
- axlatni yumshatuvchi; 
- ichakdagi massaning xajmini oshiruvchi. 
1. Suv absorbsiyasini tormozlab, ichak peristaltikasini kuchaytiruvchilar
(kontakt surgilar) 
Ichak xarakatini kuchaytiruvchi vositalar surgi preparatlari ichida eng katta gurux xisoblanadi. 
Bu preparatlarning asosini antraglikozidlar saqlovchi o‘simliklar tashkil etadi. 
1.1. Antraglikozidlar saqlovchi o‘simliklar preparatlari,
yug‘on ichak shilliq qavati 
xemoretseptorlarini qitiqlab, peristaltikani kuchaytiradi. Ingichka ichak mushaklariga ta’sir 
etmagani sababli xazm qilish va so‘rilish jarayonlarini o‘zgartirmaydi. Bu gurux preparatlar 8-12 
soat davomida ta’sir etadi.
1.2. Difenilmetan xosilalari bo‘lgan preparatlar-
tug‘ri ichak shilliq qavati bilan bevosita 
ta’sirlashib, ichak devori retseptorlarini quzg‘atadi, natijada shilliq ishlab chiqarilishi va peristaltika 
kuchayadi.
1.3. Sintetik preparatlar
(natriy pikosulfat) tug‘ri ichakda bakterial sulfatazalar ta’sirida 
faollashadi, bunda xosil bo‘lgan modda ichak nerv oxirlarini quzg‘atib, uning xarakatini 
kuchaytiradi. u preparatlar ko‘krak yoshidagi bolalarda naf bermaydi.
1.4. Osmotik faol surgilar
— tuz surgilari butun ichak buylab ta’sir etadi. Tuzlar tarkibida yomon 
suriluvchi anion va kationlar bulib, ichakdagi osmotik bosimni oshiradi. Osmotik bosim ichakda 
suvni qayta surilishiga monelik qiladi. Ichak taranglashib, uning xarakati reflektor ravishda 
kuchayadi, ingichka ichak shilliq qavatida xoletsistokinin ajralishi xam bunga yordam beradi. Tuzli 
surgilar uzoq vaqt ishlatilganda ichak shilliq qavatida atrofik va yallig‘lanish jarayonlarini 
chaqiradi.

---

68 
Laktuloza —
sintetik disaxarid bulib, ingichka ichak disaxaridazasi tomonidan parchalanmaydi, 
so‘rilmaydi va tug‘ri ichakda bakteriyalar yordamida kichik xalqali yog‘ kislotalar (sut, sirka, 
propion, va yog‘ kislotalar) xosil qiladi. Bu yug‘on ichakda rNni pasayishi va peristaltikani 
quzg‘alishiga olib keladi. Bundan tashqari yog‘ kislotalar osmotik bosimni xam oshiradi.
Forlaks
— osmotik faol surgi vositasi bo‘lib, butun ichak buylab ta’sir etadi. Ichakdagi massaning 
xajmini oshirib, uni yumshatadi. Kimyoviy tarkibiga ko‘ra forlaks makrogel 4000 bulib, molekulyar 
massasi kattaligi uchun ichakda surilmaydi va metabolizmga uchramaydi.