Farmatsevtik yordam fanidan

Bemor bilan suhbatda nimalarga ahamiyat berish kerak va buning uchun qanday savollar 
berish o‘rinli bo‘ladi? 
a). Anchadan beri qabziyat bilan og‘riysizmi ? (Bunda o‘tkir yoki surinkali qabziyat borligi 
aniqlab olinadi. Surinkali qabziyat bo‘lsa, unday bemorlarni vrachlarga murojat qilishlarini 
tushintirish kerak bo‘ladi.) 
b). Xojatga borganda najasni ajralib chiqishi og‘riq bilan bo‘ladimi? (Bunda bemorda 
gemoroy, proktalgiya va b. bor yoki yo‘qligi aniqlab olinadi va shunga yarasha davolash 
muolajalari ishlab chiqiladi). 
v) Sizning qorningizdagi og‘riq spastik xarakterga egami? (Spastik og‘riq spastik kolitda, 
divertikulyozda yo‘g‘on ichakni rakida va b. bo‘ladi). 
g). Prfessional ishlab chiqarish soxangiz nimalar bilan bog‘liq? (Og‘ir metallar bilan 
kontaktda bo‘lish masalan: simob, qo‘rg‘oshin, margimush va b.). Bunda surinkali qabziyat yuzaga 
chiqishi mumkin. 
d). Siz qanday surgi dorilarni qabul qilgansiz va qanday ta’sirlar yuzaga chiqqan?
(YUqorida aytib o‘tilgan dorilarga bog‘liq qabziyatlar bo‘ladi…!) 
Ayniqsa xomilador ayollarda qayd etiladigan qabziyatni surgi dorilar bilan davolash 
yaxshilikka olib kelmaydi. Bunda ko‘proq suyuqliklar ichish va o‘simlik klechatkalaridan qabul
qilish kerak bo‘ladi. Bemorlarni yoshi ham aloxida axamiyatga ega. CHunki qariyalarda 
gipodinamik qabziyat yuzaga chiqishi mumkin. Ularni taza-genital organlarining muskullari 
susaygan bo‘ladi.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan xolda va surunkali qabziyatni butun dunyo buyicha keng 
tarqalganligini hamda bu kasallikni davolashda o‘ziga-o‘zi yordam prinsiplarini tarqalganligini 
inobatga olib, uni aniqlashda va ratsional davo muolajalarini yuzaga chiqarish uchun nafaqat 
shifokorlar, balki provizorlar ham javobgarlikni his etgan holda ish tutishlari kerak. CHunki bu 
gurux kasallarni davolashda nafaqat retseptsiz beriladigan dorilarni o‘rinli tanlash yoki ratsional 
qo‘llash, balki ularni davo kursi ham katta ahamiyatga egadir. 
Davo muolajalari: 
1.
Dietoterapiya (o‘simlik klechatkalariga boy maxsulotlarni iste’mol qilish) 
2.
Gazi chiqarilgan ma’danli suvlar 
3.
Ichak motorikasini normallashtirishga moyil dori vositalari berish (spazmolitiklar, 
fitoterapiya, sabzi, limon o‘ti, buymadaron, yalpiz, xmel, tog‘ rayxon, romashka, kalendula 
va b damlamasi ). 
4.
Davo mashqlari (qorin va tazo-genital mushaklari tonusini oshiruvchi) 
5.
Fizioterapiya (diatermiya, elektrofarez, issiq qilish, vanna, parafin va b.).
Xazm a’zolari kasalliklari axoli urtasida turli xil yosh guruxlarida 18 % dan 37 % gacha 
uchraydi. OIS patologiyasining keng tarqalganligi kuplab omillar, noratsional ovqatlanish, 
ekologik buzilishlar, immun faollikni pastligi, infeksiyalarni tarqalgani bilan bog‘liq. OIS 
patologiyasining asosiy sindromlari og‘riq, kungil aynish, qabziyat, diareya, meteorizm va b. Og‘riq 
sindromi va xavfli simptomlardan tashqari barcha xolatlarda OIS kasalliklarini retseptsiz dorilar 

---

66 
bilan simptomatik davolash mumkin. Qorin soxasida og‘riq bulishi bemorning nafaqat sog‘ligiga, 
balki xayotiga xam xavf soladi. Bunday paytlarda og‘riq qoldiruvchilarni berish tavsiya etilmaydi, 
chunki kasallikka aniq tashxis quyish qiyinlashadi. Bundan tashqari albatta shifokorga murojaat 
qilish lozim bulgan xavfli simptomlarga quyidagilar kiradi:
isitma kutarilishi; axlatda qon bulishi; korinni o‘ta dam bulishi; qusish; vaznni yuqotish; qabziyatni 
biror bir dorini qabul qilish bilan bog‘liqligi.
Qabziyat (obstipatio) — ichak faoliyatining buzilishi bulib, defekatsiya aktlari urtasidagi 
interval 48 soatdan ortiq buladi. Ba’zi odamlarda 2g‘3 kunda ichak bushalishi xam fiziologik norma 
bulib, qabziyat xisoblanmaydi va tana uchun xavfli emas. Qabziyati bor odamlarda ishtaxa yuqolib, 
kekirish, og‘izda yoqimsiz ta’m, qorin soxasida og‘irlik, dam kuzatiladi. Kupchilik kasallarda
terida uzgarishlar, rangparlik, ersimon rangga kirishi, quruqlik, ortiqcha muguzlanish, dermatit 
kurinishlari kuzatiladi, tirnoqlar zaiflashib, soch tukiladi. Tanada intoksikatsiya tufayli xolsizlik, 
ish qobiliyati pasayishi, bosh og‘rishi, uyqu buzilishi, xotirani susayishi aniqlanadi. Surunkali 
qabziyat ikkilamchi enterokolitlar, gemorroy, tug‘ri ichakda yoriqlar xosil bulishiga olib keladi.
Bunga kupincha disbakterioz, immun tizimi va modda almashinuvidagi buzilishlar qushiladi. 
Qonda va limfada turli xil toksinlar va kanserogen moddalar kupayadi.
Qabziyatning asosiy sabablari: 
tug‘ri ichak patologiyasi-kolitlar, ichak atoniyasi, spazmlari, megakalon, polipozlar; 
modda almashinuvi buzilishlari-suvsizlanish, qalqonsimon va buyrak usti bezlari 
gipofunksiyasi; 
ovqatlanish xarakteri-ratsionni keskin uzgartirish, ovqatda o‘simlik klechatkasi etishmasligi, 
ratsionda yog‘larni ortiqcha bulishi, ortiqcha temir qabul qilish, folat kislota etishmasligi; 
defekatsiya aktining og‘riqliligi-orqa chiqaruv soxasida yoriq bulishi, gemorroylar; 
ayrim dori vositalarini qabul qilish-antatsidlar, antigistamin vositalar, xolinolitiklar, 
gipotenziv vositalar, kalsiy va temir saqlovchi vositalar, psixotroplar.Qabziyat kelib chiqishiga 
moyillik tug‘diruvchi omillar:
biriktiruvchi tuqimaning tizimli kasalliklari 
(revmatizm, revmatoid artrit, sistem qizil 
volchanka, sklerodermiya va b.); 
ovqat ratsionida yog‘larni va oqsillarni ortiqcha bulishi; kam 
xarakatlik; surgi vositalarini uzoq vaqt ishlatish; klizmadan ortiqcha foydalanish.