Alkalimetrik usul
barcha dori sifatida ishlatiladigan noorganik va organik kislotalarni (xlorid
kislota, bor kislota, nikotin kislota, sitrat kislota, glyutamin kislota, benzoy kislota, salitsil kislota
va boshkalar) xamda kislota muxiti yarata oladigan dori moddalari (butamid, propamid, siklamid,
neodikumarin,butadion, vitamin S va boshkalar)ni aniklashda tavsiya kilinadi. Bunda ularning
molekulasidagi turli funksional guruxdardan (— SOON, ON, S0
2
NH~R, — S=S—va boshkalar)
foydalaniladi.
Masalan, butamid, propamid va siklamidlar mikdorini aniklash, ular tarkibidagi kislota xossa
tugdiruvchi sulfamid guruxini titrlashga asoslangan.
Reaksiyani butamidning spirtdagi eritmasini fenolftalein indikatori ishtirokida natriy gidroksidni
0,1 mol/l eritmasi bilan titrlashni, kuyidagi tenglama buyicha ifoda-lash mumkin:
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
27
Neodikumarin mikdorini alkalimetrik usulda aniklashda, uning molekula tuzilishidagi kumarin
xalkasining 4- xola-tidagi gidroksil guruxidan foydalaniladi.
Butadion molekula tuzilishining 4- xolatidagi vodorod atomi xarakatchan bulib, u kislotalar
kabi metallar bilan, ayniksa ishkoriy metallar bilan suvda eruvchan tuzlar xosil kiladi. Uning
ushbu xossasiga asoslanib, mnkdori alkalimetrik usulda aniklanadi.
Askorbin kislotadagi endiol — S = S — guruxining eritmada kislota muxit tugdirishi, uni
alkalimetrik usul buyicha aniklashga imkon beradi.
Alkalimetrik usuldan oksim xosil kilishga asoslangan reaksiyalardan kamfora va steroid
gormonlarga uxshash, uz molekula tuzilishida keto guruxi saklagan turli dori moddalarini
aniklashda xam foydalaniladi. Oksim xosil Kilish reaksiyasi buyicha aniklashning moadyati
shundan iboratki, kupchilik keto guruxi bor preparatlar gidroksila-min gidroxlorid eritmasi
ta’sirida oksim xosil kilish bilan bir katorda uzidan ekvivalent mikdorda xlorid kislotasini ajratib
chikaradi, uni esa keyinchalik natriy gidroksid eritmasi bilan titrlanadi.
YUkorida keltirilgan misollardan kurinib turibdiki, alkalimetrik usul yordamida fakatgina
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
28
karboksil guruxi bor organik kislotalar mikdori aniklanmay, balki tar-kibida kislota xarakteriga
ega, turli funksional gurux saklagan organik moddalarni aniklashda xam foydalaniladi. Albatta,
bunda preparatlarning eruvchanligi xam nazarda tutilishi kerak. Ba’zi xollarda suv urniga
erituvchi sifatida spirt, atseton va boshka organik zrituvchilar ishlatiladi.
Alkalimetrik usuldan organik asoslarning (alkaloid, geterotsiklik va arilalkilaminlarning) turli
mineral kislotalar bilan bulgan tuzlar mikdorini aniklashda xam keng foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |