|
VISMUT BIRIKMALARI
Vismut tabiatda erkin xolda uchramaydi. Uning tabiatda kup tarkalgan birikmalariga EI
2
0z—
vismut oxrasi va Bi
2
S
3
— vismut yaltirogi kiradi. Tibbiyotda vismut birikma-laridan uning asos
nitrat tuzi — vismut gidroksinitrat burishtiruvchi modda sifatida keng kullanadi.
VISMUT GIDROKSINITRAT. VISMUT ASOS NITRAT
Bismuthi subnitras. Bismuthum subnitricum
Preparatning olish jarayoni kuyidagi reaksiyalardan iborat. Bunda avval sof metall xolidagi
vismutni konsentrlangan nitrat kislotada eritib, uning normal nitrat tuzi olinadi.
Sungra vismut nitratni kaynok suv bilan ishlab gidro-lizlanadi.
Gidroliz natijasida ok chukma xolida ajralib chikkan vismut gidroksinitratni ajratib olinib, suv
bilan yuviladi va 30°S xaroratda kuritiladi. Preparatning kimyoviy tarkibi ma’lum bir kurinishga
ega bulmaydi: Ammo uni yukorida keltirilgan formula kurinishidagi tarkibiy kismi DF talabiga
birmuncha moe keladi.
Vismut gidroksinitrat tarkibida vismutning yana boshka asos tuzlariva b. k.) kushilma
sifatida bulishi mumkin
.
Vismut gidroksinitrat fizikaviy xossasi jixatidan ogir, ok, amorf yoki mikrokristallik kukun
modda bulib, suv va spirtda erimaydi, mineral kislotalarda yaxshi eriydi. Suv bilan ishlangan
preparat, kuk lakmus kogozini kizil rangga buyaydi. Bu preparatning suvda juda kam bulsa-da
gidrolizlanib, unda kislotali muxit yaratishi bilan tushuntiriladi.
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
77
Vismut gidroksinitratning chinligini aniklash uchun, unga xlorid kislota ishtirokida natriy
sulfid eritmasi kushib kaynatiladi, bunda kungir-kora rangli vismut sulfid xosil buladi.
Preparatning kuruk xoldagisi yukori xaroratda k,izdi-rilganda, u sarik rangli vismut
oksidiga utadi va shu bilan birga kungir rangli azot (IV)-oksid gazini ajratib chikaradi.
Vismut gidroksinitratning sulfat kislotadagi eritma-siga kaliy yodid eritmasini kushganda kora
chukma xolida vismut yodid chukadi. U kaliy yodidning ortikchasida erib, • tuk-kungir rangli
kompleks tuzga utadi.
Preparatning tozaligini aniklashda, uning tarkibiga turli sabablarga kura kushilib kolishi
mumkin bulgan yot moddalar xlorid, sulfat, margimush, temir, kurgoshin, mis, alyuminiy va
ishkoriy metall birikmalari oddiy analitik reaksiyalar yordamida tekshirib kuriladi. Masalan,
mis birikmalarining bor-yukligini bilish uchun, preparatni nitrat kislotadagi eritmasini ammiak
eritmasi' bilan ishlanilganda preparatdagi vismut, gidroksid xolida chukadi, uning tarkibiga
mis birikmalari kushilib kolgan
bulsa, u xolda mis kuk rangli kompleks tuz shaklida eritmada koladi. Uni ayniksa filtratda
anikrok kurish mumkin. Preparat tarkibida yot kushilmalardan margimush va tellur
birikmalarini anikdashda, uning ma’lum mikdori kizdiriladi. Keyin uni xlorid kislotada eritib,
Bugo — Tile reaktivi kushiladi. Bunda suyuklikda kungir rang yoki chukma paydo bulsa —
margimushning, kora rangli chukma esa tellurning borligini bildiradi.
Vismut gidroksinitratning mikdori trilonometrik usul buyicha aniklanadi. BuNing uchun
tortib olingan prepa-ratning anik mikdorini nitrat kislotada eritib, pirokate-xin-binafsha
indikatori ishtirokida suyuklik kuk rangdan sarik rangga utgunga kadar trilon B ning 0,05
mol/l eritmasi bilan titrlanadi. Usulning mox,iyati shundan iboratki, kislotali muxitda sarik
rangli pirokatexin — binafsha indikatori vismut ioni bilan kuk rangli kompleks tuz xosil
kiladi.
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
78
Pirokatexin — binafsha kislo-
Indikatorning vismut bilan
tali muxitda sarik rangda bu-
Xosil kilgan kompleks tuzi kuk
ladi
rangda buladi
Keyinchalik titrlash jarayonida trilon B eritmadagi va indikator bilan kompleks birikkan
vismutning barchasini uziga biriktirib olib, birmuncha mustaxkam kompleks tuzga utkazadi.
Natijada indikator avvalgi sarik rangli x,oliga utadi. Bu esa reaksiyaning ekvivalent nuktasiga
etganligini bildiradi.
Preparat anik bir kimyoviy tarkibga ega bulmaganligi gababli, uning mikdori Bi
2
0,3 ga nisbatan
aniklanadi. Vismut oksid preparat massasining 79—82 % ni tashkil kilgan bulishi lozim.
Vismut gidroksinitratni tibbiyotda burishtiruvchi va ba’zi x,ollarda esa antiseptik modda
sifatida me’da va ichak kasalliklarida 0,25—0,5 g dan kuniga 2—3 marta pchiriladi. Uni yana
teri va shillik, kavatlar yalliglanganda sirtdan 5—10 % surtma dori yoki seyma xolida
ishlatiladi. Preparat tabletka shaklida 0,25—0,5 g dan chikariladi. Vismut preparatlari ogzi
maxkam yopiladigan idishlarda korongi joylarda saklanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
