Farmatsevtik kimyo

IMIDAZOLNING TABIIY PREPARATLARI  

Pilokarpin  alkaloidi  janubiy  Amerikada  o‘sadigan  Pilocarpus jaborandi va  Pilocarpus  ning 

boshqa  turlarining  (R. pennatifolins, R. spicatus va  boshqalar)  bargida  uchraydi.  O‘simlikda 

pilokarpindan  tashqari  izopilokarpin,  pilokarpidin,  pilozin,  yaborin  va  ularga  o‘xshash  yana  boshqa 

alkaloidlar  ham  bo‘ladi.  Alkaloidlar  yig‘indisining  umumiy  miqdori  o‘simlikning  turiga  qarab 

0,6% dan 0,9% gacha bo‘ladi. Ularningtaxminan 90% ni pilokarpin alkaloidi tashkil qiladi.  

Preparatning  konsentrlangan  eritmasi  natriy  gidroksid  eritmasi  ta’sirida  moysimon  holida 

pilokarpin asos ajralib chiqadi. U ishqorning ortiqchasida erib, pilokarp kislota tuziga o‘tadi: 

 

 

---

Pharmaceutical chemistry  

Autors:  Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T.  R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova 

 

260 

 

Pilokarpin gidroxloridning chinligini aniqlashda quyidagi  reaksiyalardan  foydalaniladi.  Uning 

suvdagi  eritmasiga  sulfat  kislota  ishtirokida  vodorod  peroksid,  benzol  va  bir-ikki  tomchi  kaliy 

dixromat  eritmasi  qo‘shib  chayqatilsa,  aralashmadagi  benzol  qatlami  ko‘k-binafsha  rangga 

bo‘yaladi.  Bu  rang  pilokarpinning  bksidlanishi  natijasida  peroksid  turidagi  birikma  hosil  bo‘lishi 

hisobiga, deb tushuniladi. 

Davlat  farmakopeyasida  keltirilgan  ushbu  reaksiyadan  tashkari,  pilokarpindagi  besh  a’zoli 

lakton halqasiga xos temir gidroksamat tuzi hosil qilish reaksiyasidan foydalaniladi. Bunda preparat 

eritmasiga  gidroksilaminning  natriy  gidroksiddagi  eritmasi  va  temir  (III)  xlorid  eritmasi  qo‘shib, 

so‘ngra  suyultirilgan  xlorid  kislota  ta’sir  ettirilsa,  qizil-binafsha  rangli  temirgidroksamat  tuzi  hosil 

bo‘ladi. 

 

Temir-gidroksamat  hosil  qilish  reaksiyasidan  preparatning  miqdorini  fotokolorimetrik  usul 

bo‘yicha aniqlashda ham foydalaniladi. 

Pilokarpin gidroxloridning chinligini yana uning ishqoriy muhitda natriy nitroprussid bilan 

qizil  olcha  rangli  birikma  hosil  qilishi  bo‘yicha  ham  aniqlanadi.  Bo‘  reaksiyadan  preparatning 

miqdorini fotokolorimetrik usul bo‘yicha aniqlashda ham foydalaniladi. 

Preparatdagi xlor ionini odatdagicha kumush xlorid holida cho‘ktirib aniqlanadi. 

Pilokarpin gidroxloridning miqdorini ko‘pchilik alkaloidlarga xos suvsiz sharoitda kislota-asos 

titrlash  usuli  bo‘yicha  aniqlanadi.  Buning  uchun  ma’lum  miqdordagi  preparatni  suvsiz  atsetat 

kislotadagi  eritmasini  simob  ( I I ) atsetat  va  kristall  binafsha  indikatori  ishtirokida  perxlorat 

kislotasining 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlanadi. 

 

Preparatning  miqdorini  yana  uning  tarkibidagi  vodorod  xloridga  asoslanib,  neytrallash  usuli 

bo‘yicha aniqlash mumkin. Buning uchun ma’lum miqdordagi preparatni neytrallangan spirtda eritib, 

fenolftalein indikatori ishtirokida natriy gidroksidning 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlanadi. 

Pilokarpin  gidroxlorid  asosap  ko‘z  kasalliklarida  (glaukomada)  ko‘z  ichki  bosimini 

pasaytiruvchi va ko‘z qorachig‘ini toraytiruvchi modda sifatida 1—2% li eritma holida yoki 1—5% li 

surtma dori shaklida ishlatiladi. Preparat og‘zi mahkam yopiladigan idishlarda «A» ro‘yxati bo‘yicha 

saqlanadi. 

---

Pharmaceutical chemistry  

Autors:  Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T.  R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova 

 

261 

 

Lozartan kaliy preparatining chinligi 4000 sm

−

1

 dan 600 sm

−

1

 gacha maydon oralig‘ida IQ 

−

 

spektrofotometrik  usulda  aniqlanadi.  Olingan  natija  ishchi  standart  namuna  natijasi  bilan 

taqqoslanadi. 

Kaliy ioniga xos reaksiya, 0,1 g namuna 2 ml suvda eritilib, muzda sovutiladi, ustiga 15% li 

vino kislota eritmasi qo‘shiladi va bir necha daqiqaga qo‘yib qo‘yiladi. Natijada oq kristall cho‘kma 

xosil qiladi. 

Lozartan  kaliy  miqdori  suvsiz  muxitda  kislota  asos  titrlash  usulida  aniqlanadi.  Ekvivalent 

nuqta potensiometrik usulda topiladi. 

Tibbiyotda angiotenzin II retseptorlarning antogonisti sifatida qo‘llaniladi.