Farmatsevtik biotexnologiya

 
 
 
MASHG‘ULOT №
4 
 
Mavzu: Biotexnologiya jarayonlari va ularning umumiy tavsifi.
Mashg'ulot shakli:
«Sanoat farmatsiyasi» yo‘nalishi talabalari uchun amaliy mashg‘ulot. 
Mashg'ulot uslubi:
«Skarabey» texnologiyasi. 
Mashg‘ulot maqsadi:
biotehnologiyada laboratoriya hamda sanoat miqyosida qo'llaniladigan 
jarayonlar, bioreaktorlar, ularning turlari va ishlash printsipi 
Mavzuning ahamiyati:
biologik material bilan ishlashda muhandis-biotehnolog qanday 
biologik jarayonlarga duch kelishini hamda qaysi qurilmalar bilan ishashini bilishi juda muhim, 
chunki kelgusida muhandis-biotehnolog faqat tirik organizmlar bilan ishlaydi 
Ishning nazariy qismi 
Har qanday ishlab chiqarish jarayoni xom ashyo tanlash bilan boshlanadi. Butun dunyo 
bo‘yicha biotexnologik mahsulotlar ishlab chiqarish hajmi taxminan har yili bir million tonna 
miqdorida oshib bormoqda. Mikrobiologiya sanoatida qo‘llaniladigan xom ashyoning asosiy 
qismi (90% ga yaqini) etanol ishlab chiqarishga sarflanadi, shuningdek, non mahsulotlari 
achitqilari ishlab chiqarishga 5%, antibiotiklarga 1,7%, organik kislotalar va aminokislotalarga 
1,65%, qolganlari esa boshqa mahsulotlar ishlab chiqarishga sarf etiladi.
Fermentlar biotexnologiyasi yirik miqdorda kraxmal talab qiladi, masalan birgina fruktoza 
qiyomidan har yili 3,5 mln.tonna tayyorlanadi va iste’molchiga etkazib beriladi. Iqtisodiy nuqtai 
nazardan biotexnologik jarayonlarda ishlatiladigan xom ashyo ko‘p tonnalik bo‘lib, 
mahsulotning umumiy bahosining 40-65% ini tashkil etadi va sarf- xarajatda birinchi o‘rinni 

---

68 
egallaydi. Oziqa substrati yoki oziqa muhiti yuqorida ta’kidlanganidek suyuq, qattiq va gazsimon 
komponentlardan tashkil topgan uch shakldagi murakkab tizimdir.
Mikroorganizmlar barcha organik birikmalarni assimilyasiya qilish qobiliyatiga ega, 
shuning uchun mikrobiologik biotexnologiyada dunyodagi barcha organik mahsulotlar, 
birlamchi va ikkilamchi fotosintez mahsulotlar zahirasi xom ashyo vazifasini o‘tashi mumkin. 
Biroq biotexnologiyada har bir aniq mikroorganizm turlari, oziqa mahsulotlari va organik xom 
ashyolarni (laktozalar, saxarozalar va kraxmaldan tashqari) dastlabki kimyoviy ishlovlarsiz 
o‘zlashtira olmaydilar. Ko‘pgina holatlarda sellyuloza saqlovchi xom ashyolar kimyoviy yoki 
fermentativ 
gidroliz 
qilinadi 
va 
ingibirlaydigan 
aralashmalaridan 
(fenol, 
furfurol, 
oksimetilfurfurol va h.k.) tozalangandan keyingina biotexnologik ishlab chiqarishda qo‘llanilishi 
mumkin. 
 
Tabiiy gaz, tosh ko‘mir va yog‘och qipig‘i, texnik spirt va sirka kislotalari olishda xom 
ashyo vazifasini o‘tab, o‘z navbatida mikrobiologik ishlab chiqarishda a’lo darajadagi xom ashyo 
hisoblanadi. Ko‘pchilik biotexnologlarning asosiy e’tibori organik xom ashyolardan oson 
assimilyasiya qilish jarayonida ba’zi bir mikroorganizmlargina (masalan, 
Aspergillus
zamburug‘i 
turlari, 
Bac.subtillis
va boshqalar) ajrata oladigan, murakkab amilolitik fermentlar kompleksi 
talab etadigan, organik xom ashyo - 
kraxmalga
qaratilgan.