Farmatsevtik biotexnologiya

in vitro
 
sharoitida meristema kulturalar ishlatib mikro ko‘paytirishdir. Dastlab bu usul 
fransuz olimi 
J.Morel 
tomonidan orxidey o‘simligini sog‘lom ko‘chatini olish 
maqsadida yaratilgan. 

VII-bosqich – (1975 yildan hozirgi vaqtgacha).
In vitro
texnikasini 
jadallik bilan rivojlanishi, o‘stiriladigan manbalarni biologiyasini o‘rganish 
davom etmoqda. Ajratilgan protoplastlarni elektro qovushtirish usullari ishlab 
chiqilmoqda, mutagenez va hujayra seleksiyasi usullari, gaploidli o‘simliklar 
yaratish usullari, hujayralarni ajratilgan protoplastlar va Agrobacterium 
tumefaciens va Agrobacterium rhizogenes asosida tayyorlangan Ti va Ri 
plazmid 
vektorlarni 
ishlatib 
suyuqlikda 
o‘stirish 
usullari 
mukammallashtirilmoqda. Gen muhandisligi usullari yordamida ikki pallali 
o‘simliklarni genlarini ko‘chirib o‘tkazishni samarali usullari ishlab chiqildi.
SHunday qilib, oxirgi yillarda ajratib olingan o‘simlik hujayralari va 
to‘qimalari bilan ishlash texnikasi takomilashtirildi. Ammo, bu ishlarda asosiy 

---

31 
manba bo‘lib, bir pallali va ikki pallali o‘tlik o‘simliklar xizmat qilgan. Daraxtlarni 
o‘rganish bo‘yicha olib borilgan ishlar unchalik ko‘p emas.
 
Agrobacteria
guruhiga kiruvchi tuproq bakteriyalari orasida o'simliklarda shish hosil qiluvchi 
turlari bor. O'simlik shikastlangan yoki kesilgan eridan bakteriya kirib oladi. So'ngra kirgan 
eridan shish hosil qiladi. Bu shish 
tojsimon gall
deyiladi. Tojsimon gall hujayralari ko'p jihatdan 
hayvonlardagi saraton kasalligi hujayralariga o'hshab ketadi. Tojsimon gall hujayralari to'htovsiz 
o'sib borish hususiyatiga ega. 
Normal o'simlik hujayralarining o'sishi uchun mahsus gormonlar zarur. Biroq tojsimon 
gall hujayralari 
in vitro
sharoitda mahsus gormonlarsiz ham o'saveradi. Bakteriyalar 
antibiotiklar yordamida nobud qilinsa ham bu hujayralar o'sish qobiliyatini yo'qotmaydi. 
O'simlikda shish chaqiruvchi bakteriyalardan biri - 
Agrobacterium tumefaciens. 
Bu 
bakteriyani o'rganish natijasida shu narsa ma'lum bo'ldiki, o'simlikdagi shishni bakteriyaning Ti-
plazmidasi chaqirar ekan. Bunda plazmida o'simlik hromosomasiga qisman qo'shilib ketadi. 
13-rasm.
Agrobacterium tumefaciens bakteriyasi ta'sirida tojsimon gallni (shish) hosil 
bo'lishi. O'simlikdagi shishni bakteriyaning Ti -plazmidasi chaqiradi. Bakteriya o'simlik 
tanasiga kirganida Ti-plazmidaning T-qismi (T-DNK ya'ni transformatsiyalovchi DNK) 
o'simlik genomiga qo'shiladi. T-DNKdan tashqari plazmidaning yana 3 ta zonas i bor; 
vir- 
T-DNKni kesuvchi va o'simlik hujayrasiga kirituvchi genlar zonasi, 
tra
-bakteriyaning 
kon'yugatsiyasini nazorat qiluvchi genlar zonasi, 
ori
-
Ti-plazmida replikatsiyasini 
boshqaruvchi genlar zonasi.