Farmakologiya

Bilvosita ta’sir etuvchi analeptiklar  — karotid sinusi —
xemoretseptorlarni (N-xolinoretseptorlarni) qo‘zg‘atib, nafas
markazining faoliyatini refleks yo‘li bilan jonlantiradi. Bunday
ta’sir, birinchidan, bu markaz faoliyati qisman sustlashganda
samarali bo‘lsa, ikkinchidan, venaga yuborilgandagina yuzaga
chiqadi, uchinchidan, preparatlar ta’siri birinchi yuborilishida
yaxshi namoyon bo‘ladi, qayta yuborilganida esa uncha
sezilmaydi. Narkoz moddalari va uxlatuvchi dorilar bilan
zaharlanganda uncha samara bermaydi. Bunday paytda ko‘proq
nafas markazini bevosita qo‘zg‘atuvchi analeptiklar (kofein,
korazol) naf qiladi. Bilvosita ta’sir etuvchi analeptiklarga
lobelin, sititon va novshadil spirti kiradi.
Lobelin alkaloid bo‘lib, karotid sinusiga ta’sir etib,
reflektor yo‘l bilan nafasni qo‘zg‘atadi, vegetativ gangliylar
va xromafin to‘qimasi (buyrakusti bezi)ni ham rag‘batlantiradi.
Shu bilan birga adashgan nerv markazini ham qisman
qo‘zg‘atishi bradikardiyaga sabab bo‘ladi. Qon bosimi biroz
tushib, keyinchalik ko‘tariladi. Chunki lobelin simpatik nerv
gangliysini ham qo‘zg‘atadi va adrenalinning ajralishini
ko‘paytiradi. Shuning uchun yurak-qon tomiri kasalliklarida
ehtiyotlik bilan yuboriladi.
Sititon sitizinning 0,15% li eritmasidir. Òa’siri lobelinnikiga
o‘xshaydi. Lekin nafas markaziga reflektor ta’siri lobelinnikidan
kuchliroq. Qon tomirlarini ko‘proq qisqartirgani va qon bosimini
ko‘targani uchun shok va kollaps holatlarida ham qo‘llanilishi
mumkin. Ateroskleroz va giðertoniya kasalliklarida tavsiya
etilmaydi.