Yangi mavzu bayoni:
FARHOD VA SHIRIN (dostondan parchalar)
“Xamsa”ning bu ikkinchi dostoni ishqiy-sarguzasht mavzusidadir. Hajmi — 5782 bayt. Aruzning hazaji musaddasi mahzuf vaznida yozilgan. Muallif bu asarni “shavq dostoni” deb ataydi. Sababi, unda ishq kuylanadi, ishq talqin qilinadi, ishq ulug‘lanadi. Bu shunday ishqki, u insonni poklaydi, ezgulik sari yetaklaydi, unga o‘zligini tanitadi, bir so‘z bilan aytganda, komillik sifatlarini tarbiyalaydi. Chunki u odamga, olamga, butun borliqqa mehr bilan, muhabbat bilan yo‘g‘rilgan va oxir borib, Yaratganning o‘ziga ulashib ketadigan ishqdir. Binobarin, dostonda Navoiyning komil inson haqidagi orzu-o‘ylari ifoda etilgan. Ijodda o‘ziga xoslikka intilgan adib o‘zigacha bo‘lgan bu doston an’anasiga ijodiy yondashadi. Doston Navoiygacha “Xusrav va Shirin” shaklida mashhur edi. Ularda markaziy timsol shoh Xusrav edi. Lekin u komillikdan yiroq, ishqda beqaror, muhabbatdan toj-taxtni ustun bilguvchi xudbin shaxs. Shuning uchun Navoiy uni Shirinning muhabbatiga ham, yozilajak dostonidagi yetakchi timsol darajasiga ham loyiq ko‘rmaydi. U Farhodni bosh qahramon qilib oldi va bu bilan dostonning qurilishini, mazmunini tamomila o‘zgartirdi. Mazkur o‘zgarish
xamsachilikka shoir kiritgan eng katta yangilik edi. Yozib jon Mus’hafidan ikki oyat,
Debon Farhod-u Shirindin hikoyat, degan shoir o‘z dostoniga “Farhod va Shirin” nomini beradi. Dostonning asosiy voqealari ovozasi olamni tutgan, qudrat-u shavkatda, davlat-u shuhratda yagona Chin xoqonining farzandsizligi va bundan uning so‘ngsiz iztiroblarga tushganligi tasviri bilan boshlanadi. Birdan bir orzusi farzandli bo‘lish edi. Maqsadiga yetish uchun ko‘p nazrlar qildi, talay tangalar sochdi, o‘g‘ilsizlarning ko‘nglini oldi, otasizlarga otalik qildi. Xayriyalari zoye ketmadi. Alloh iltijolarini ijobat qilib, unga o‘g‘il ato etdi.
Shabistonida 1 tug‘di 2 bir yangi oy,
Yangi oy yo‘qki, mehri olamoroy.
Ochildi bog‘ida bir otashin vard,
Demaykim vard 5, balkim shu’layi dard.
Kiyurdi ilgiga davron nigine 6,
Nigin o‘rnida la’li otashine.
Yuzinda ishq asrori 1 yozilg‘on,
Ichinda dard ta’vizi 2 qozilg‘on.
Nigin-u la’l yo‘q, duri shabafro‘z 3,
Dema dur, gavhare, lekin jahonso‘z 4.
Eshilgan rishtasi 5 tobi vafodin,
Teshilgan bag‘ri haqqoki qazodin6.
Ko‘zida ashk 7 selidin asarlar,
Damida 8 oh dudidin xabarlar.
Muhabbat nuri ollinda huvaydo 9,
Jamolida vafo tug‘rosi 10 paydo.
Falak deb dard elining shohi oni,
Malak 11 deb dard o‘ti ogohi oni.
Tushub ishq ahli ichra har taraf jo‘sh,
Chu tug‘di o‘tda sayr aylar Siyovush 12.
Vafo xaylida g‘avg‘o shodlig‘din,
Biri-birga muborakbodlig‘din.
Do'stlaringiz bilan baham: |