Farg’ona Profayling Maktabining electron kutubxonasi

Farg’ona Profayling Maktabining electron kutubxonasi 
https://t.me/profayling_uz 
16 
uchlaridagi tuzilmalarda ta'sirlovchilar tufayli hosil bo’lgan qo’zg’alishni markazga, 
ya'ni orqa miya va bosh miyaga yetkazib beradi. Ushbu nervlar boshqacha qilib 
aytganda, qo’zg’alishni qabul qiluvchi markazga intiluvchi yoki afferent nervlar 
deyiladi.Harkatlantiruvchi (motor) nervlar markazdan kelayotgan impulslarni 
muskullarga va bezlarga yetkazadi. Bu nervlarni markazdan qochuvchi yoki efferent 
nervlar deb ham ataladi.
Vegetativ nerv tizimi - orqa miya bo’ylab va undan chetda joylashgan nerv 
tizimlari alohida tutamlar va nerv tugunlarining chigallaridan iboratdir. Vegetativ 
nerv tizimining alohida tutamlari ovqat hazm qilish, qon aylanish, nafas olish va 
boshqa organlarida joylashgan bo’lib, ichki organlarning faoliyatini idora qiladi.
Vegetativ nerv tizimidan (uning markazlari gipotalamusda orqa miyaning 
kurak va yuqori bel segmentlarida joylashgan) va parasimpatik nerv tizimidan (uning 
markazlari o’rta miyadagi turli tepalikda Varoliy ko’prigida, uzunchoq miyada va 
orqa miyaning dumg’aza qismida joylashgan) iborat.
Simpatik va parasimpatik nerv tizimi ichki a'zolar faoliyatini idora qilishda o’ziga 
xos "antagonistlar" qarama-qarshi bo’lib, bir organ faoliyatini qaramaqarshi holatga 
keltiradi.
Masalan, simpatik tizim yurak faoliyatini tezlashtirsa, parasimpatik tizim esa 
bu faoliyatni susaytiradi. Organizmning me'yordagi faoliyati simpatik va 
parasimpatik vegetativ nerv tizimining ma'lum bir "muvozanatida" saqlanadi. 
Vegetativ nerv tizimi emosional kechinmalarda katta rol o’ynaydi.
Odamning ko’pincha psixik jarayonlarini, xususiyatlarini va holatlarini idora 
etishda retikulyar formasiya alohida rol o’ynaydi. Retikulyar formasiya orqali 
miyada uzunchoq va keyingi miyada joylashgan nerv tolalari tarmoqi bilan o’zaro 
birikkan to’rsimon tuzilmadir. U bosh miyaning elektrik faoliyatiga, bosh miya 
qobig’ining funksional holatiga, qobiqosti markazlariga, miyachaga va orqa miyaga 
ta'sir qiladi.
Ilmiy psixologiyada miya psixikaning organi sifatidagi o’rganish tarixi ikkita 
yo’nalishda borgan organizm va muhit munosabatlarini idrok etish asoslarini 
o’rganish va miyaning alohida tuzilmalarini morfologiyasi va funksiyasini 
ochishdan iborat.
R.Dekart
tomonidan XVII asrda refleks tushunchasini fanga kiritilishi 
organizm va muhit ta'siri asoslari ochilishi borasidagi muhim nazariyalardan biri 
sifatida rol o’ynaydi.