Farg’ona Politexnika Instituti Magistratura Bo’limi

A maliy tadqiqotlar -Amaliy tadqiqotlarning xususiyati shu bilan belgilanadiki, ular amaliy vazifalarni echish uchun kerakli bo‘lgan bilimni olishga qarab to‘g‘ridan-to‘g‘ri mo‘ljal oladi. Bunda gap ayrim turdagi amaliy vazifalarni echish haqida boradi. Ilmiy xodim boshqa imkoniyatlarni o‘rganish uchun, hatto ular qiziqarli natijalarni va’da qilayotgan bo‘lsa ham, mazkur tadqiqot chizig‘idan chetga chiqishi mumkin emas. Ish rejalari va grafiklarini hamda ularni bajarish to‘g‘risida hisobotlarni vaqti-vaqti bilan taqdim etish odatda amaliy tadqiqotlarni moliyalashtirish sharti hisoblanadi.
Eksperimental tadqiqotlarning turi
Eksperimental tadqiqotlar yangi ilmiy bilimlar olishning asosiy usullaridan biridir.
Eksperiment o‘tkazishdan bosh maqsad nazariy qoidalarni tekshirish ya’ni ishchi gipotezani tasdiqlash hamda ilmiy tadqiqot mavzusini yanada kengroq va chuqurroq o‘rganishdir.
Eksperimentlar tabiiy va sun’iy bo‘lishi mumkin. Tabiiy eksperimentlar ishlab chiqarish, turmush va h.k.larda ijtimoiy hodisalarni o‘rganish maqsadida o‘tkaziladi. Sun’iy eksperimentlar esa texnika va boshqa fanlarda keng qo‘llaniladi.
O‘rganilayotgan ob’yekt yoki jarayon modelining xususiyatiga, eksperimentlarni tanlash va o‘tkazishga bog‘liq holda ular laboratoriya va ishlab chiqarish turiga bo‘linadi. Laboratoriya eksperimentlari maxsus modellashtiruvchi qurilma va stendlarda namunaviy asboblar va tegishli apparatlar yordamida o‘tkaziladi. Ular xarajatni kam qilgan holda qimmatli ilmiy axborotni olish imkonini beradi. Ammo, eksperimental tadqiqotlarning bunday turi hamma vaqt ham jarayon yoki ob’yekt haqidagi ma’lumotlarni to‘liq aks ettira olmaydi.
Ishlab chiqarish eksperimentlari atrof muhitdagi turli tasodifiy omillarni hisobga olgan holda, mavjud sharoitlarda o‘tkaziladi. Ular laboratoriya
eksperimentlariga qaraganda
murakkab bo‘lib, tajribalar naturalarda (real jarayon yoki ob’yektlarda) olib borilganligi uchun xajmdor xisoblanadi, shu sababdan o‘tkazishdan avval puxta fikrlash va rejalashtirishni talab etadi.
Ekspluatasiya qilinadigan ob’yektning turli dala sinovlari ham ishlab chiqarish eksperimentlariga kiradi.
Tegishli metodika va shakl bo‘yicha tashkilotlar, muassasalar yoki korxonalardan tadqiq etilayotgan u yoki bu masala bo‘yicha materiallar to‘plash ham ishlab chiqarish eksperimentlarining bir turi hisoblanadi.
Eksperimental tadqiqotlarni samarali o‘tkaziщ uchun eks- periment metodologiyasi ishlab chiqiladi. U quyidagi asosiy bosqichlarni o‘z ichiga oladi:
eksperimentni reja-dasturini ishlab chiqish;
o‘lchamlarni baholash va eksperiment o‘tkazish vositalarini tanlash;
eksperimentni o‘tkazish;
eksperiment natijasida olingan ma’lumotlarni ishlab chiqish va tahlil qilish.