Farg’ona Politexnika Instituti Magistratura Bo’limi

Emperik tadqiqot usullari.
Emperik tadqiqot metodlariga kuzatish, qiyoslash, hisoblash, o‘lchash va eksperiment kiradi.


K uzatish deb – ma’lum bir ob’yektni muntazam ravishda bir maqsad yo‘lida o‘rganish yoki ochish bilan amalga oshiriladigan bilish usuliga aytiladi.
Ilmiy kuzatish quyidagi koponentlarni o‘z ichiga oladi: ob’yekt tanlash,
maqsad qo‘yish, uni tavsiflash, xulosa chiqarish.
Kuzatishda ob’yektni o‘rganish unga aralashuvsiz amalga oshiriladi, bunda faqat ob’yektning xossasi, o‘zgarishlari kuzatiladi va qayd etiladi. Tadqiqot natijalari bizga real mavjud ob’yektlarning tabiiy xususiyatlari va munosabatlari xaqida ma’lumot beradi. Bu natijalar sub’yektning irodasi, sezgilari va istaklariga bog‘liq bo‘lmaydi.
Ilmiy kuzatish metodi quyidagi talablarga javob berishi kerak:
Oldindan ataylab maqsad qo‘yish. Rejalashtirish
Maqsad yo‘lida vazifani yo‘naltirish, ya’ni ob’yektning eng ahamiyatli tomonlarini o‘rganish.
Faollik, ya’ni ayni kerakli hodisalarni izlash. Muntazamlilik, ya’ni kuzatishni ma’lum bir tizim bo‘yicha olib borish.
Zamonaviy fanda kuzatish turli asoboblarni qo‘llash bilan bog‘liqdir. Ular birinchidan, sezgi organlarini kuchaytirsa, ikkinchidan kuzatilayotgan xodisalarni baholashdagi sub’yektlashuvdan saqlaydi.
Ijtimoiy fandagi kuzatish metodi o‘zining murakkabligi bilan ajralib turadi, chunki bu xolda uning natijasi ko‘p miqdorda kuzatuvchining shaxsiga va uning o‘rganilayotgan xodisalarga bo‘lgan munosabatiga bog‘liq.
Kuzatish natijalari diagrammalar, sxemalar, jadvallar, bayonnomalar, kino va foto xujjatlar sifatida rasmiylashtiriladi.
Qiyoslash usuli bilishning keng tarqalgan usuliga kiradi va “hamma narsa qiyoslanganda bilinadi” tamoyiliga tayanadi
Aniq maqsadga qaratilgan fundamental tadqiqotda ilmiy izlanish yo‘nalishi aniq belgilangan bo‘ladi va tadqiqotchilardan qo‘yilgan maqsadlarga erishish yo‘lidan og‘maslik talab etiladi. Odatda, bunday tadqiqot muayyan tashkilot tarkibida, jamoa bo‘lib amalga oshiriladi. Unda jamoa ishiga ma’muriy rahbarlik qilish tizimi ulkan rol o‘ynaydi. Ixtisoslashtirilgan ilmiy guruhlar, laboratoriyalar, bo‘limlar tashkil etiladi, ularning faoliyati muvofiqlashtiriladi. Agar tadqiqot yo‘li lozim darajada aniq bo‘lsa, uni rejalashtirish, har bir bosqichda olinishi kerak bo‘lgan natijalarni hamda buning uchun zarur texnika va moddiy vositalarni nazarda tutish imkoniyati paydo bo‘ladi.