Fargona Davlat Unversiteti Jismoniy madaniyat fakulteti



Download 30 Kb.
Sana17.07.2021
Hajmi30 Kb.
#122082
Bog'liq
Abduvahobov Z 19.48


Fargona Davlat Unversiteti

Jismoniy madaniyat fakulteti

19-48 guruh talabasi

Abduvahobov Zufariddinning

O'zbekiston tarixi fanidan

Oraliq nazorat ishi

16 - variant

1. Buyuk ipak yo'li

2. Turk xoqonligining tashkil topishi

3. Axmad Farg'oniy va uning ilmiy merosi

Javoblar.

1. Buyuk ipak yuli:

Xitoy hududidan boshlanib g'arb tomonga minglab kilometr masofaga cho'zilgan (12 ming km) , Sharq bilan G'arbni tutashtirgan bu noyob savdo yo'li ulug' ajdodlari.iz say -harkatkari samarasi o'laroq ummumbashariyat tadeijiy taraqiyotida yorqin iz qoldirgan .

Buyuk ipak yo'li tushunchasini birinchi bo'lib fanga taniqli nemis olimi Fon Rixtgofen olib kirgan . U 19- asirning 70- yillarida yozgan " Xitoy" nomli klasik asarida bu terminni chuqur ilmit asoslab berdi . Malumki , Xitoyning Sian shaxridan boshlangan Ipak yo'li Lanjou orqali Dunxuanga ( Sharqiu Turkiston ) kelib, bu yerdan ikkiga ajraladi . Ipak yo'lining janubi-g'arbiy tarmog'i Taklamakon sahrosi ( Mug'iliston) orqali Xo'tanga undan Yorkentga kelib, undan Balxa tomon o'tadi . Balxda yo'l yana uch tarmoqqa ajraladi . G'arbiy tarmog'i Marvga , janubiy tarmog'i Hindistonga shimoliy tarmog'i Termiz orqali Dabent , Nautak va Samarqand tomon yo'naladi . Ipak yo'lining shimoli- g'arbiy tarmog'i esa Dunxuandan Bami, Turfon orqali Tarim vohasi- Qashg'arga boradi. U yerdan Toshqo'rg'on orqali O'zgan , O'sh, Quva, Axsikent, Popga, Asht orqali Xo'jand , Zomin , Jizzahga , so'ngra Samarqandga borib tutashadi. Samarqanddan esa bu yo'l yana davom etib , Dabusiya , Malik cho'li orqali Buxoro , Romitonga , undan Varaxsha orqali Forobga borib, Amul shaxriga o'tadi . Amulda esa Marvdan Urganch sari yo'nalgan yo'lga qo'shiladi . Marv shaxri O'rta asrlar davrida Buyuk Ipak yo'li charrahalari kesishgan eng muhim hayotiy nuqta bo'lgan . Muhim jihati shundaki, Buyuk Ipak yo'lining g'arbdan keladigan savdo karvonlari , aytaylik , Italiya , Ispaniya va boshqa O'rta yer dengizi mamlakatlarining savdogarlari ham o'z mollarini Tir, Damashq, Kichik Osiyo , Eron orqali yana O'rta Osiyoning yirik savdo markazi Marvga olib kelar , shu yerdan Sharq tomon yo'llarini davom ettirardilar. Shu ma'noda Marvning turli dinlar ildiz otgan , turli madaniyatlar tutashgan joy bo'lganlogi alohida ahamiyatga molikdir .

Buyuk Ipak yo'li Sharqu G'arbni bog'lovchi , turli mamlakatlarning savdo - sotiq , tijorat aloqalarining eng asosiy vositasi bo'lganidan , bu yo'nalishda joylashgan davlatlar undan o' manfaatlari yo'lida foydalanishga , yoxud bu borada o'z mavqeyini mustahkamlashga intilganlar . Shu bois turli tarixiy bosqichlarda turli davlatlar bunga intilib , Buyuk Ipak yo'li istidan o'z nazoratlarini o'rnatganlar. Masalan , mil.av 6- 4 asrlarda Eron Axamoniylari, mil.av 4- asrda esa makedoniyalik Iskandar , mil.av. 2-1 asrlarda Rim Parfiya davlatlari o'rtasida bu borada qattiq raqobat kechgan . Yoxud Arab xalifaligi vujudga kelgunga qadar bu yo'lning Eron va So'g'diyona hududlaridan o'tgan qismida Eron va So'g'd savdogarlari yetakchilik ro'lini o'ynaganlar . Arab xalifaligi kuchayib , ko'plab hududlarni qo'lga kiritgach , bu yo'l arab savdogarlari tasarufiga o'tadi . Chingiziylar davrida Buyuk Ipak yo'lining tasarrufi butunlay ularning qo'l ostida bo'ladi . Buyuk Sohibqiron Amir Temur davriga kelib , uning qudratli saltanati vujudga kelgach , Buyuk Ipak yo'li sarhadlari yangidan kengayib , katta miqiyoslar kasb etib yanada rivoj topdi.

2. Turk xoqonligining tashkil tophshi.

6- asr boshlarida Olotoy o'lkasida siyosiy jarayonlar faollashadi . O'sha paytda hozirgi Mo'g'iliston va qisman Xitoyning shimoliy hududlari ustidan Jujan xonligi hukumronlik qilardi . 6- asr boshlarida Olotoy turkiy qavmlar orasida Ashin urug'ining mavqeyi ko'tariladi Olotoydagi turkiy qavmlar orasida Ashin urug'ining mavqeyi ko'tariladi . Ashin urug'iga mansub Asan va Tuu 460-545- yillarda boshqa urug'larini o'zlariga bo'ysundiradilar va Oloyda turkiy qabilalar ittifoqiga asos soladilar . Tuuning o'g'li Bumin Tele qabilasini ham bo'ysundiradi. Bumin Jujan xonligiga tobelikdan chiqish uchun kurashadi va 551- yilda Jujan xonining qo'shinlarini yengib , ularni o'ziga bo'ysundiradi . Bumin 552- yilda Xoqon deb e'lon qilinadi va yangi davlat - Turk xoqonligiga asos soladi . Uning poytaxti Olotoydagi O'tukan shahri edi. Xoqonlik tez orada kuchayib , uning dovrug'i ortib borgan. U ko'p bor Xitoyga yurishlar qilib , uning bir qancha hududlarini bosib olgan . Xitoy podsholigi Turk xoqonligiga har yili o'pon tariqasida yuz bo'lakdan iborat ipak mato barib turishga majbur bo'lgan.

553- yilda Buminxon vafot etgach , hakimyatga katta o'g'li Mug'anxon (553-572) o'tiradi. Mug'anxon 558- yilda jo'janlarga so'ngi bor qaqshatqich zarba berib, o'z davlati hukumronligini Tinch okeanigacha bo'lgan hududlarda mustahkamlaydi. Uning amakisi Istami bo'lsa , bu davrda xoqonlik hududini g'arbga tomon kengaytirib , Yettisuv, Qashqar va boshqa hududlarni egallaydi.

563- 567 yillar davomida Istami yabg'u qo'shinlari eftaliylar davlatiga ketma- ket zarbalar berib, O'rta Osiyo va Kaspiy dengizigacha bo'gan yerlarni egallashga muvaffaq bo'ladi . Buning oqibatida Eftaliylar davlati qulaydi . Turk xoqonligi O'rta Osiyo yerlarini ishg'ol etgach , uning hududlari bevosita Eron chegarasiga tutashadi .

Xoqonlik Eron bilan yaxshi qo'shnichilik , savdo- sotiq aloqalarini o'rnatishga intiladi. Shu maqsadda , Eron shohi Xusrav 1 Anushirvonga turk malikasi uzatiladi , Eronga elchilar yuboriladi . Biroq Turk xoqonining Eronga ikki bor yuborgan elchilari faoliyati muofaqiyatsiz chiqqach, Eronning xoqonlik bilan murosaga bormasligi, uning qat'iy dushmanligi malum bo'ladi . Buning boisi Eron shohinig O'rta Osiyo hududlariga davogarligi edi. Bu esa, shubhasiz , bir necha bor xoqonlikning Eron bilan urushlar olib borishiga sabab bo'ladi . Istami qo'shinlari Eron shohi Xisrav 1 ni yengadi . Eron shohlari Turk xoqonligiga 400 ming Vizantiya tillasi hajmida tovon to'lashga majbur bo'ladi . Mag'unxon va uning avlodlari g'arbda Qora dengizga qadar hududlarni zabt etib o'lariga bo'ysundirgablar .

Turk xoqonligini 568-569 yillarda o'sha davirning qudrati davlati Vizantiya bilan iqtisodiy va savdo- sotiq aloqalarini o'rnatishga intilib, So'g'd savdogari Maniax boshchiligidagi elchilarni u yerga yubordi. Elchilar imperator Yustian 2 qabulida bo'ladi. Shundan so'ng Vizantiyaning Zemarx boahliq elchilari xoqonlik davlatiga keladi . Bu esa shu davlatlar o'rtasida o'raro ishonch va savdo- tijorat munosabatlarini o'rnatishda muhim ahamiyat kasb etgan.

3. Ahmad Farg'oniy va unig ilmiy merosi.



O'rta Osiyolik allomalar orasida Ahmad al- Farg'oniy (797-865) nomi alohida ko'zga tashlanib turadi. Olimning to'liq ismi Abul Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Kasir al- Farg'oniy bo'lib, aslida Farg'onaning Quva shahrida tavallud topgan . Ilm yo'lida zahmat chekib ko'p yurtlarni kezgan. Umrining ko'p qismini xorijiy ellarda, xalifalik markazlarida o'tkazgan. Uning hayoti va faoliyati fanga bag'ishlanadi. Ahmad al- Farg'oniy yetuk astronom , matematik va geograf olim sifatida shuhrat topgan . Juda ko'plab fundamental asarlar muallifi , Bag'doddagi Baytul Hikma ( akademiya) ning nomdor namoyondalaridan biridir.

Al- Farg'oniy ilmiy salohiyatining mahsuli bo'lgan " Astranomiya asoslari haqida kitob" , "Asturlab yasash haqida kitob" , " Al- Farg'oniy jadvallari" , "Oyning Yer ostida va ustida bo'lish vaqtlarini aniqlash haqida risola " , "Yettisuv iqlimini hisoblash haqida" , " Al- Xorazmiy "Zij" ining nazariy qrashlarini asoslash" nomli kitoblari haqli ravishda jahon fani xazinasining noyob durdonalari sanaladi. U G'arb olimari orasida " Alfraganus" nomi bilan mashhur.
Download 30 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish