Fаrgʼonа dаvlаt universiteti tаbiiy fаnlаr fаkulteti biologiyа yoʼnаlishi

1-BOB. Mutatsiyalar
Epigenomika - bu epigenom deb nomlanuvchi hujayraning genetik
materialidagi toʼliq epigenetik oʼzgarishlar majmuasi haqidagi fandir.
Ushbu soha genomika va proteomikaga oʼxshash boʼlib, hujayraning genom va
proteomini oʼrganadi. Epigenetik oʼzgarishlar DNK ketma-ketlilarida
oʼzgarishlarsiz gen ekspressiyasiga taʼsir qiluvchi DNK va gistonidagi oʼz
xoliga qayta oladigan oʼzgarishlardir. Eng koʼp harakterlangan epigenetik
oʼzgarishlar bu DNK metillanishi va giston modifikatsiyasidir. Epigenetik
oʼzgarishlar gen ekspressiyasi va regulyatsiyasida muhim rol oʼynaydi va
hujayra differensiallashuvi va tumorogenez kabi koʼplab hujayraviy
jarayonlarni oʼz ichiga oladi. Epigenetik tadqiqotlarni global darajaga olib
chiqish imkoniyati faqatgina yaqinda genomik yuqori texnologiyalarning
moslashishi orqali vujudga keldi.
Epigenetika - bu genetikaning tarmogʼi boʼlib, DNK ketma-ketliklarida
oʼzgarishlar boʼlmay turib tashqi yoki atrof-muhit omillari sabab boʼladigan
hujayraviy va fiziologik fenotipik belgilar xilma-xillikligiga sabab
boʼluvchi genlarning oʼchishi va yonishini oʼrganuvchi fandir. Shu sababli,
epigenetik tadqiqotlar hujayraning transkripsional potensialidagi
dinamik oʼzgarishlarni tasvirlashni qidiradi. Bu oʼzgarishlar avloddan- avlodga oʼtishi yoki oʼtmasligi mumkin. DNK ketma-ketliklaridagi
oʼzgarishlarga, gen ekspressiyasi yoki hujayraviy fenotipdagi oʼzgarishlarga
asoslangan genetikadan farqli oʼlaroq epigenetikaning boshqa sabablari bor,
shunday qilib epi- old qoʼshimchasi Grekcha: επί – ustida (uzra, tashqarida,
atrofida) maʼnosini anglatadi.
Epigenetika atamasi 1990 yillarda paydo boʼlib qoʼllanila boshlandi,
lekin bir necha yillar mobaynida bir qancha oʼzgaruvchan ishlatilib kelindi.
Epigenetika
Genomik modifikatsiyalar (oʼzgarishlar) asosiy DNK ketma-ketligi
oʼzgarishiga sabab boʼla olmaydigan, gen ekspressiyasini oʼzgartiruvchi va
nasldan-naslga oʼtadigan mitotik va meyotik (mitoz va meyozga xos) epigenetik oʼzgarishlar sifatida tasniflanadi. Epigenetik jarayonlar orasida eng zoʼr
harakterlangani DNK metillanishi va giston modifikatsiyasi hisoblanadi

1.