Faollashtirish omili sifatida

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 126 
baliqlar (Osteichthes) sinfi vakillari Yer yuzidagi barcha suv havzalarida tarqalgan. 
Bu sinf umurtqali hayvonlar ichida eng kо`p turga ega bо`lib, 20000-dan ortiq turni 
o`z ichiga oladi. Suyakli baliqlarning skeleti suyakdan tuzilgan yoki skeletida hamma 
vaqt ma‗lum miqdorda qoplag`ich suyaklar bо`ladi. Terilari suyak tangachalari bilan 
qoplangan bо`lib, hech qachon plakoid tangacha bо`lmaydi. Kloakasi yо`q. Dumlari 
teng pallali gomotserkal tipda bо`ladi. Qizilо`ngachning ustki old tomonida havo 
pufagi bor. Suyakli baliqlarning tuzilishini zog`ora baliq misolida qarab chiqiladi.
Zog`ora baliqning terisi suyak tangachalar bilan qoplangan. Terisi shilimshiq modda 
ishlab chiqaruvchi bezlarga boy bо`ladi. Shilim-shiq modda suzganda gavdasining 
suvga ishqalanishini kamaytiradi. Umurtqa pog`onasi amfitsel tipdagi umurtqalardan 
tashkil topgan, tana va dum umurtqalarga bо`linadi. Umurtqalardan ustki va pastki 
yoylar chiqadi. Tana bо`limidagi umurtqalarning ustki yoylari qо`shilib, orqa miya 
kanalini hosil qiladi. Pastki yoylar kо`ndalang о`simtalarga qо`shiladi. Kо`ndalang 
о`simtalar pastki yoylardan hosil bо`ladi. Dum bо`limining pastki yoylari qо`shilib, 
qon tomirlari о`tadigan gemal kanal va gemal о`simta hosil qiladi. Zog`ora baliqning 
umurtqa pog`onasi о`zaro chala harakatchan birikkan 39-42-ta umurtqadan iborat. 
Bosh skeleti о`z navbatida miya qutisi skeleti va visseral skeletlarga bо`linadi. 
Eshitish kapsulasini tashkil qiladigan quloq suyaklari bor, ular 5 tadan bо`ladi. Kо`z 
kosasining devorini toq asosi ponasimon, juft qanot ponasimon va kо`z ponasimon 
suyaklar tashkil qiladi. Hidlov kapsulasining qoplovchi о`rnida toq oraliq hidlov 
suyagi va juft yon hidlov suyaklari rivojlangan. Miya qutisining qoplovchi 
suyaklariga bosh miyani ustki tomonidan yopib turuvchi juft burun, peshona, tepa 
suyaklari va miya qutisini ostidan tutib turuvchi toq parasfenoid suyaklari kiradi. 
Visseral skeletda yoy hosil qilgan suyaklardan tashqari jabra qopqog`i bо`ladi. 
Kо`krak suzgich qanotlarining skeletida bazaliyalari bо`lmaydi va suyak tо`g`ridan-
tо`g`ri kamar suyagiga birikadigan radialiya suyaklaridan va suyak shu‗lalaridan 
iborat. Kо`krak kamari juft qoplovchi korakoid va kо`krak suyaklaridan tashkil 
topgan. Birlamchi kamar hisoblangan bu suyaklarga ikkilamchi kamar suyagi – 
almashinuvchi suyak kleytrum tegib turadi. Qorin suzgich qanotlarining suyak 

---