Bog'liq 11 mavzu Qimmatli qogʻozlar bozori va birjalar faoliyatinining huquqiy
Suquq – (arab tilida aktlar, hujjatlar, cheklar) investitsion faoliyatyoki uning aktiviga nisbatan egalik huquqidagi ulushini koʻrsatuvchishariat tamoyillariga aoslangan emissiyaviy qimmatli qogʻoz boʻlib,turiga koʻra foyda va zararga sherikchilikni ifodalaydi, soʻndirilishi vafoydadarajasiriskkaasoslanadi48. Suquq bir vaqtning oʻzida oddiy aksiya va obligatsiyalarning ayrim xususiyatlarini oʻzida jamlaydi, lekin unda SPV (Special Purpose Vehicle) – (maxsus maqsadli korxona yoki ixtisoslashgan loyiha kompaniyasi boʻlib, maʼlum loyiha yoki biznes rejani amalga oshirish va boshqarish uchun tashkil etiladi) va shariat kengashi49 institutlarining ishtirok etishi barcha bosqichlardagi murakkabliklarni bartaraf etishga xizmat qiladi. Suquq operatsiyalarini amalga oshirishda yuqori aniqlik talab qilinganligi uchun ham odatda emitent uchun SPV tashkil etiladi. Bu esa biznes loyiha va moliyaviy operatsiyalarni samarali boshqarish imkonini beradi.
Suquqning huquqiy mohiyatiga koʻra quyidagi xususiyatlari bilan boshqa qimmatli qogʻozlardan farqlanadi:
Suquq Islom qonunlariga muvofiq chiqarilishi kerak, bu shariat tamoyillariga ishora qiladi;
Suquq qimmatli qogʻozlari boshqa turdagi qimmatli qogʻozlardan farqli oʻlaroq, haqiqiy aktivlarga bogʻlangan boʻlishi kerak, yaʼni ular aktivga egalik huquqini anglatadi;
suquqning egalari, boshqa qarz qimmatli qogʻozlaridan farqli oʻlaroq, nafaqat foyda olish, balki koʻrilgan zararni olish huquqiga ega;
emissiya risolasi shariat qoidalariga muvofiq boʻlishi kerak, shariat kuzatuv kengashi tomonidan tasdiqlanishi talab qilinishi ham mumkin50.
48Toshkent davlat iktisodiyot universiteti huzuridagi Oʻzbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishning ilmiy asoslari va muammolari” ilmiy-tadkikot markazi. Abrorov Sirojiddin zuxriddin oʻgʻli.Oʻzbekistonda suquq
- islomiy qimmatli qogʻozlarni joriy etish istiqkbollari 08.00.07 - Moliya, pul muomalasi va kredit Iqtisodiyot fanlari buyicha falsafa doktori (Doctor of Philosophy) dissertatsiyasi. AVTOREFERAT. Toshkent- 2020-y.
49 Shariat kengashi – mustaqil oʻzini oʻzi boshqaruvchi organ boʻlib, chiqarilayotgan, muomalada boʻlgan islomiy qimmatli qogʻozlar va investitsiya yoʻnaltirilgan loyihaning islom tamoyillariga muvofiqligini nazorat qiladi hamda xulosalarini berib boradi. Shariat kengashi tomonidan maʼqullangan suquqlar emissiyaga ruxsat etiladi.
50 Batirovа К. Pravoviye osobennosti islamskix sennix bumag (SUQUQ) //Review of law sciences. – 2020. – Т. 2. – №. Spesvipusk.