Faoliyatini takomillashtirish yuzasidan takliflar ishlab chiqadi

faoliyatini takomillashtirish yuzasidan takliflar ishlab chiqadi;

— m am lakatda sug‘urta faoliyatini takom illashtirish yuzasidan olib 
boriladigan ishlarda ishtirok etadi va nazorat qiladi; 
— Vazirlar M ahkamasining topshirig‘i va vakolati b o ‘yicha xalqaro 
m oliya tashkilotlari (Xalqaro V aluta fondi, X alqaro Tiklanish va 
T araqqiyot Banki va boshqalar) bilan ham korlikni amalga oshiradi;
— 0 ‘zbekiston Respublikasining tashqi davlat qarzdorligi yuzasidan 
dasturlar loyihasini ishlab chiqadi va boshqalar. 0 ‘zbekiston Respub- 
likasi M oliya vazirligi o ‘ziga yuklatilgan vazifalarni o ‘zining tarkibiy 
b o ‘g ‘inlari orqali amalga oshiradi.
O ‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotiiung b ozor m unosabatlariga 
bosqichm a-bosqich o'tishi va yangi soliq q o n u n in in g qabul qilinishi 
natijasida davlat darom adlarida soliqlar va yig‘im larning aham iyatini 
oshirishga t a ’sir ko ‘rsatdi. Soliq qonunchiligini takom illashtirish va 
davlat budjetiga darom adlar tush u m in i oshirish m aqsadida Moliya 
vazirligi tarkibidan maxsus vakolatga ega b o ‘lgan m arkazlashgan soliq 
organlari tizimini tashkil etishga katta ehtiyoj sezildi. 
0 ‘z b e k isto n Respublikasi Oliy Kengashi 1991-yil 14 -iy u n d a
« 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat soliq organlari t o ‘g ‘risidagi nizom »ni 
tasdiqladi. Ushbu nizomga asosan Vazirlar M ahkam asining 1991-yil 
12-avgustida 217-sonli « 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat soliq organlari 
to ‘g ‘risida»gi qarori qabul qilindi. Ushbu qon un chilik asosida soliq 
organlarining mustaqil davlat soliq xizmati sifatidagi faoliyati boshlandi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Q o ‘m itasining m aqom i, uning 
asosiy vazifalari, funksiyalarining doirasi va faoliyatining kengayishi 
natijasido 1994-yil 14-yanvarda 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
« 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkam asi qoshidagi Davlat bosh 
soliq boshqarmasini O'zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Q o ‘mitasiga 

— Respublika yo'l jam g ‘armasi; 

— Davlat bandlik jam g'arm asi; 
— Respublika pensiya ja m g ‘armasi; 

Budjetdan tashqari jam g'arm alarning o'ziga xos xususiyati shundan 

iboratki, ular moliya zaxirasi hisoblanadi. C h u n k i ularning m ablag‘lari 
faqatgina aniq m aqsadga sarflanadi. M asalan, Respublika pensiya 
ja m g ‘armasidan faqatgina pensiyalar t o ‘lashga, nogironlik nafaqasiga, 
boquvchisini yo'qotgani uch u n nafaqaga, ijtimoiy nafaqalar to'lashga 
sarflanadi. Budjetdan tashqari ja m g ‘arm alarning d a ro m a d qismi ham aniq ajratmalar hisobiga shakllantiriladi. 0 ‘zbekiston Respublikasining 
2006-yil uchun tasdiqlangan budjetida mulkchilik shaklidan qat’i nazar 
yuridik shaxslar m ehnatga haq to ‘lash jam g‘arrnasiga nisbatan quyidagi
ajratmalarni t o ‘laydilar: 
— Respublika pensiya jam g ‘armasiga — 24,2 %; 
— Davlat bandlik jam g'arm asiga — 0,5 %; 
— 0 ‘zbekiston Respublikasi kasaba uyushma kengashiga — 0,3 %.
Lekin shuni t a ’kidlash lozimki, mamlakatimizda olib borilayotgan
iqtisodiy islohotlar natijasida yildan-yilga yuridik shaxslar va aho lid an
olinadigan soliqlar va yig'imlarning stavkalari pasaytirib kelinm oqda. 
Bunga misol qilib, 2000-yilda Respublika pensiya ja m g ‘arm asiga
ajratm a stavkasi 37,3
% bo'lgan b o ‘lsa, bu k o ‘rsatkich 2010-yilda
25,0 % ni tashkil etdi va boshqalarni keltirishimiz murnkin. M arkaz- 
lashgan moliyaning asosiy qismi davlat krediti hisoblanadi. Shuni 
t a ’kidlash lozimki, keyingi vaqtda davlat kreditining ahamiyati o ‘sib 
bormoqda. Buning asosiy sababi har bir alohida olingan davlatning 
pul mablag'lariga bo‘lgan ehtiyoji hisoblanadi. Davlat budjeti 
daromadlari va xarajatlari o ‘rtasidagi muvozanatining yo‘qligi, budjet 
taqchilligining mavjudligi natijasida davlat katta m iqdordagi pul 

m uom alaga c h iq a rish va u larn i joylashtirish b o ‘y ich a takliflar ishlab 

c hiqadi; 
— milliy qim m atli q o g 'o z la r bozorini shakllantirish va uning 
faoliyatini takomillashtirish yuzasidan takliflar ishlab chiqadi;
— m am lakatda sug‘urta faoliyatini takom illashtirish yuzasidan olib 
boriladigan ishlarda ishtirok etadi va nazorat qiladi; 
— Vazirlar M ahkamasining topshirig‘i va vakolati b o ‘yicha xalqaro 
m oliya tashkilotlari (Xalqaro V aluta fondi, X alqaro Tiklanish va 
T araqqiyot Banki va boshqalar) bilan ham korlikni amalga oshiradi;
— 0 ‘zbekiston Respublikasining tashqi davlat qarzdorligi yuzasidan 
dasturlar loyihasini ishlab chiqadi va boshqalar. 0 ‘zbekiston Respub- 
likasi M oliya vazirligi o ‘ziga yuklatilgan vazifalarni o ‘zining tarkibiy 
b o ‘g ‘inlari orqali amalga oshiradi.

O ‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotiiung b ozor m unosabatlariga 

bosqichm a-bosqich o'tishi va yangi soliq q o n u n in in g qabul qilinishi 
natijasida davlat darom adlarida soliqlar va yig‘im larning aham iyatini 
oshirishga t a ’sir ko ‘rsatdi. Soliq qonunchiligini takom illashtirish va 
davlat budjetiga darom adlar tush u m in i oshirish m aqsadida Moliya 
vazirligi tarkibidan maxsus vakolatga ega b o ‘lgan m arkazlashgan soliq 
organlari tizimini tashkil etishga katta ehtiyoj sezildi. 
0 ‘z b e k isto n Respublikasi Oliy Kengashi 1991-yil 14 -iy u n d a
« 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat soliq organlari t o ‘g ‘risidagi nizom »ni 
tasdiqladi. Ushbu nizomga asosan Vazirlar M ahkam asining 1991-yil 
12-avgustida 217-sonli « 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat soliq organlari 
to ‘g ‘risida»gi qarori qabul qilindi. Ushbu qon un chilik asosida soliq 
organlarining mustaqil davlat soliq xizmati sifatidagi faoliyati boshlandi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Q o ‘m itasining m aqom i, uning 
asosiy vazifalari, funksiyalarining doirasi va faoliyatining kengayishi 
natijasido 1994-yil 14-yanvarda 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
« 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkam asi qoshidagi Davlat bosh 

soliq to’lovchilarining majburiy ajratm alar hisobidan tashkil etiladi. 

O'zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligiga asosan quyidagi 
budjetdan tashqari jam g 'armalar mavjud: 
— Respublika yo'l jam g ‘armasi; 
— Davlat bandlik jam g'arm asi; 
— Respublika pensiya ja m g ‘armasi; 
Budjetdan tashqari jam g'arm alarning o'ziga xos xususiyati shundan 
iboratki, ular moliya zaxirasi hisoblanadi. C h u n k i ularning m ablag‘lari 
faqatgina aniq m aqsadga sarflanadi. M asalan, Respublika pensiya 
ja m g ‘armasidan faqatgina pensiyalar t o ‘lashga, nogironlik nafaqasiga, 
boquvchisini yo'qotgani uch u n nafaqaga, ijtimoiy nafaqalar to'lashga 
sarflanadi. Budjetdan tashqari ja m g ‘arm alarning d a ro m a d qismi ham aniq ajratmalar hisobiga shakllantiriladi. 0 ‘zbekiston Respublikasining 
2006-yil uchun tasdiqlangan budjetida mulkchilik shaklidan qat’i nazar 
yuridik shaxslar m ehnatga haq to ‘lash jam g‘arrnasiga nisbatan quyidagi
ajratmalarni t o ‘laydilar: 
— Respublika pensiya jam g ‘armasiga — 24,2 %; 
— Davlat bandlik jam g'arm asiga — 0,5 %; 
— 0 ‘zbekiston Respublikasi kasaba uyushma kengashiga — 0,3 %.
Lekin shuni t a ’kidlash lozimki, mamlakatimizda olib borilayotgan
iqtisodiy islohotlar natijasida yildan-yilga yuridik shaxslar va aho lid an
olinadigan soliqlar va yig'imlarning stavkalari pasaytirib kelinm oqda. 
Bunga misol qilib, 2000-yilda Respublika pensiya ja m g ‘arm asiga
ajratm a stavkasi 37,3
% bo'lgan b o ‘lsa, bu k o ‘rsatkich 2010-yilda
25,0 % ni tashkil etdi va boshqalarni keltirishimiz murnkin. M arkaz- 
lashgan moliyaning asosiy qismi davlat krediti hisoblanadi. Shuni 
t a ’kidlash lozimki, keyingi vaqtda davlat kreditining ahamiyati o ‘sib 
bormoqda. Buning asosiy sababi har bir alohida olingan davlatning 
pul mablag'lariga bo‘lgan ehtiyoji hisoblanadi. Davlat budjeti 
daromadlari va xarajatlari o ‘rtasidagi muvozanatining yo‘qligi, budjet 
taqchilligining mavjudligi natijasida davlat katta m iqdordagi pul