Fanning nomi: Ergonomika (“Inson-mashina-muhit” tizimi)

1-Ma’ruza: Ishchilarni faoliyatida ergonomika

• Reja:
• 1) Ish o‘rnini turkumlash va tasniflash.
• 2) Ish o‘rnining sathini tashkil etish va rejalashtirish.
• 3) Ish sathining parametri va miqdori.

Ish o'rni bu – ishchi sathning kerakli texnik vositalari bilan jihozlangan bo’lib, axborotlarni aks ettirish vositalari, boshqaruv organlari, yordamchi asbob-uskunalardan foydalangan holda ish bajaruvchining yoki-bajaruvchilar guruhining ish faoliyati amalga oshiradigan muhit hisoblanadi.

• Ish o'rni bu – ishchi sathning kerakli texnik vositalari bilan jihozlangan bo’lib, axborotlarni aks ettirish vositalari, boshqaruv organlari, yordamchi asbob-uskunalardan foydalangan holda ish bajaruvchining yoki-bajaruvchilar guruhining ish faoliyati amalga oshiradigan muhit hisoblanadi.
• Ish o'rni bu ishlab chiqarishning eng kichik yaxlit bo'lagi bo'lib, unda uning uch unsuri: mehnat ashyolari, mehnat vositalari va mehnat shaxsi qatnashadi.
• Ish o'rnini jihozlanganda, sirtqi o'lchamlari tanlash, funksional holatlardagi qonun-qoidalariga rioya qilish hamda mo’ljallangan yagona tayanch konstrunksiyadan foydalanishiga amal qilinadi.

1-rasm. Erkak tanasining turli holatlardagi cheklangan o’lchamlari.
2-rasm. Qo’l va barmoq panjalarining burilish burchaklaridagi o’lchamlari.
Oyoq va oyoq ostining panja joyini o’zgartirishdagi imkoniyatlari.
3-rasm. Inson tanasining maishiy-turmush sharoitlarida o’lchamlari.
3-rasm. Inson tanasining maishiy-turmush sharoitlarida o’lchamlari.

Ish o'rniga qo'shimcha texnik vositalarni va uning joylanishi turlarini qo'shib qo'yishni hisobga olish maqsadga muvofiq bo'ladi. Ish o’rniga ham asosiy, ham yordamchi mehnat vositalari kirgiziladi. Ish o'rnini tashkil etish bo’yicha qo'yilgan masalaning xususiyatidan va turli xildagi buyumning sath qismi qurshab olinganiga bog'liqdir (1-jadval).

• Ish o'rniga qo'shimcha texnik vositalarni va uning joylanishi turlarini qo'shib qo'yishni hisobga olish maqsadga muvofiq bo'ladi. Ish o’rniga ham asosiy, ham yordamchi mehnat vositalari kirgiziladi. Ish o'rnini tashkil etish bo’yicha qo'yilgan masalaning xususiyatidan va turli xildagi buyumning sath qismi qurshab olinganiga bog'liqdir (1-jadval).
• U quyidagilarni aniqlaydi:
• -ishlab chiqarish jarayonlaridagi boshqaruv vositalarining turi va ularni joylashtirish usuli;
• -gavdaning ish holati;
• -korjomalarga va shaxsiy himoya vositalariga zaruriyat;
• -dam olish uchun tanaffus imkoniyati;
• -asbob-uskunalarni sozlash va ta’mirlash uchun ish sathning zarurligi;
• -asbob-uskunalarni texnik jihozlash uchun ish sath zarurligi va tayyor mahsulotlarni omborlarga joylashtirish va hokazo.