Fanning laboratoriya mashg‘ulotlari mazmuni. Laboratoriya ishi №1 qurilish materiallarining haqiqiy zichligini va o’rtacha zichligin aniqlash

FANNING LABORATORIYA MASHG‘ULOTLARI MAZMUNI.
LABORATORIYA ISHI № 1
QURILISH MATERIALLARINING HAQIQIY ZICHLIGINI VA O’RTACHA ZICHLIGIN ANIQLASH
1. Laboratoriya ishini o‘tkazishdan maqsad: Talabalarda qurilish materiallarining haqiqiy zichligini va o’rtacha zichligin aniqlash to‘g‘risida tushunchani hosil qilish va zichlikni o‘lchash ishlarini laboratoriya sharoitida tushuntirish.
2. Laboratoriya ishini o‘tkazish tartibi. Qattiq materialning haqiqiy zichligi Le Shatelli volumetrik o'lchagich yordamida aniqlanadi (1-rasm), bu hajmi 120-150 sm³ bo'lgan tor bo'yinli, o'rta qismida biroz kengaygan shisha kolbadan iborat. Kolbaning bo'yin qismida sharsimon kengayishning tepasida va ostida ikkita chiziq belgilanadi, ularning orasidagi hajm 20 sm³. Bo'yin qismi gradusli, bo'linish qiymati 0,1 sm³ ga teng.
Hajm o'lchagich materialning kukuniga nisbatan inert bo'lgan suyuqlik bilan pastki qismi nol chiziqga qadar suv, suvsiz kerosin yoki spirt bilan to'ldiriladi. Shundan so'ng, suyuqliksiz qism (nol chiziqdan yuqori) ehtiyotkorlik bilan filtr qog'ozida o'chiriladi. Keyin hajm o'lchagich 20°C haroratda (uning shkalasi tugagan harorat) suv bilan shisha idishga joylashtiriladi. Sinov jarayonida hisoblagich doimo suvda qoladi. Ovoz o'lchagichning bu holatda yuqoriga ko'tarilishiga yo'l qo'ymaslik uchun u bo'yinning butun tugatilgan qismi suvda bo'lishi uchun shtativga o'rnatiladi.
Eksikatordagi tayyor namunadan tarozida 0,01 g gacha aniqlik bilan 80 g material tortib olinadi va shu material asbobga varonka orqali qoshiqda oz-ozdan (to asbobdagi suyuqlikni sathi 20 sm³ to`g`risidagi chiziqqa yoki asbobning darajalarga bo`lingan yuqori qismidagi chiziqqa yetguncha)tashlab turiladi. Hajmo‘lchagichdagi suyuqlikning eng so‘nggi va dastlabki sathlari orasidagi tafovut asbobga solingan kukunning hajmini bildiradi. Kukun qoldig`i tarozida tortiladi. Hajm o‘lchagichdagi kukunning massasi materialni tarozida birinchi marta va ikkinchi marta tortish natijalari o‘rtasidagi tafovutga teng. Materialning haqiqiy zichligi formula bo‘yicha hisoblab topiladi va natija jadvalga to‘ldiriladi.

№	Massa, g				Siqib chiqarilgan hajm, sm^3		Zichlik, g/sm^3
	olingan miqdor (m)	ortib qolgan miqdor (m1)	hajm o‘lchagichdagi material
1
2
3

Z ichlikning o‘rtacha qiymati - …………kg/m³
Hisoblash formulasi: .