Fan/modul kodi

Har bir mamlakatda inflyatsiya mavjudligi undagi iqtisodiy holatnig 
yomonlashuviga sabab bo’ ladi. Ushbu salbiy holatlar quyidagi yo’ nalishlarda 
yuzaga chiqadi: 
1.Ishlab chiqarish xajmi qisqaradi
, chunki narx-navolarning doimiy tarzda tebranib 
turishi ishlab chiqarishni rivojlantirishga bo’ lgan istiqbollarga ishonchni yo’ qotishga 
olib keladi; 
2.
Ishlab chiqarish sohasidagi kapital savdo va vositachilik operatsiyalariga oqib o’ tishi 
kuzatiladi. Chunki savdo va vositachilik sohalarida kapital aylanishi tez amalga oshadi 
va katta foyda keltiradi. Inflyatsiya yuqori bo’ lgan davrda aholi o’ rtasida puldan 
qochish holati kuzatiladi, ya’ ni kishilar qo’ llaridagi pullardan imkoniyat darajasida 

---

130 
tezroq sarflashga harakat qiladilar. Ular pullarga turli tovarlar sotib oladilar. Buning 
natijasida savdo va vositachilik do’ konida tovarlar tez sotiladi; 
 3. 
Narx-navoning keskin va notekis o’ zgarishi natijasida chayqovchilik kengayadi. 
Inflyatsiya natijasida tovar tanqisligi (defitsit) yuzaga chiqadi. Ushbu taqchillik narx-
navoning keskin ko’ tarilishiga olib keladi; 
4.
Davlat moliya resurslari qadrsizlanadi. Davlat byudjeti daromadlari byudjet 
xarajatlari amalga oshirilguncha qadar davrda qadrsizlanadi. Byudjet daromadlari va 
xarajatlari o’ rtasidagi mutanosiblikni saqlash qiyinlashadi va buning natijasida byudjet 
taqchilligi (defitsiti) yuzaga chiqadi; 
Mamlakatda kredit operatsiyalari cheklanadi. Chunki inflyatsiya darajasi tufayli yuridik 
va jismoniy shaxslarga tijorat banklaridan beriladigan kreditlarning foiz darajasinig 
yuqori darajada o’ rnatiladi. Ushbu salbiy holat ishonchni pasaytiradi. 
Inflyatsiyaning eng asosiy ijtimoiy oqibati bo’ lib daromadlar va boyliklarni qayta 
taqsimlanishi amalga oshishi hisoblanadi. Ushbu qayta taqsimlanishi quyidagi omillar 
natijasida amalga oshadi: 
- mamlakat aholisining daromadlari indeksatsiya qilinmasligi; 
- tijorat banklari tomonidan yuridik va jismoniy shaxslarga beriladigan kreditlar baholar 
indekslarining o’ zgarishini hisobga olinmagan holda berilishligi. 
Inflyatsiya shart-sharoitlarida mamlakatda ichki mahsulot va milliy daromad 
quyidagi yo’ nalishlarda qayta taqsimlanadi: 
1)
Milliy iqtisodiyot tarmoqlari, ishlab chiqarish sohalari va mamlaat xududlari 
o’ rtasida narx-navoning notekis o’ sishi natijasid; 
2)
Mamlakat aholisi va davlat o’ rtasida. Bunda davlat tomonidan muomaladagi 
ortiqcha pul massasidan qo’ shimcha daromad sifatida foydalanadi. Xalqaro amaliyotda 
bu inflyatsion soliq deb nomlanadi; 
3)
Mamlakat aholisining sinflari va turli toifalari o’ rtasida.
Maxsulotlar va xizmatlarga bo’ lgan narx-navoning notekis o’ sib ketishi natijasida 
aholi o’ rtasida ijtimoiy toifalarga bo’ linishini (boylar, kambag’ allar, qashshoqlar), 
mulkiy holatidagi farqni chuqurlashuviga, jamg’ armalar va joriy iste’ molning keskin 
o’ zgarishi yuzaga chiqadi. Inflyatsiyaning ijtimoiy salbiy ta’ siri eng avvalo qat’ iy 

---

131 
belgilangan daromadlari oluvchi shaxslar hisoblangan – nafaqaxo’ rlar, nogironlar, 
ko’ p farzandli oilalar va davlat xizmatchilari (o’ qituvchilar, vrachlar, bog’ cha 
xodimlari va boshqalar) uchun juda og’ ir kechadi; 
4)
Debitorlar va kreditorlar o’ rtasida. Ushbu holatda olingan qarzlarni pul 
qadrsizlanishi natijasida debitorlar daromad oladi va buning aksi, kreditorlar 
qo’ shimcha zarar ko’ radi.