Fan/modul kodi ecnb116 O‘quv yili

mavzu.Bozor fiaskosi: ijtimoiy mahsulotlarini ishlab chiqarish, tashqi ta’sirlar va axborot asimmetriyasi.

Ijtimoiy ne’matlar va ularni tasniflash tamoyillari. Sof ijtimoiy nematlarning xususiyatlari: iste’molda istisno qilmaslik va tanlanmaslik xususiyatlari. Sof xususiy nematlar. Birgalikda ishlatiladigan mahsulotlar (umumiy ne’matlar), jamoaviy ne’matlar, ortiqcha yuklangan jamoat ne’matlari, klub ne’matlari. Ijtimoiy ne’matlarga bo‘lgan talabning xususiyatlari. Jamiyat foydasining samarali miqdori. Bepul “yo‘lovchi” muammosi. Ijtimoiy ne’matlarini etkazib berishda bozor va davlatning imkoniyatlari.
Byurokratiya va iqtisodiyotda korrupsiyaning paydo bo‘lishi muammolari. Ijtimoiy ne’matlarini etkazib berish mexanizmini tanlashda xarajatlar va foydalarni muvozanatlash zaruriyati. Bozor iqtisodiyoti faoliyatining asosiy shartlarini belgilashda davlatning roli. Huquqiy (qonunlar, standartlar, qoidalar va boshqalar) va institutsional (sudlar, hakamlik sudlari, politsiya, markaziy bank va boshqalar) iqtisodiy muhitni yaratish va tartibga solish. Iqtisodiy muhitning shakllanishi (soliqlar, subsidiyalar, amortizatsiya stavkalari, bojxona to‘lovlari va boshqalar). Raqobat muhitini va monopoliyaga qarshi siyosatni saqlash zarurati.
Tashqi xususiyatlar: oqibatlar va tartibga solish. Tashqi ta’sirlar (eksternal). Tashqi ta’sirlarning tabiati. Xususiy va tashqi xarajatlar. Ijtimoiy (sotsial) xarajatlar. Xususiy, tashqi va jamoat foydasi. Tashqi ta’sirlarning namoyon bo‘lish shakllari: salbiy va ijobiy tashqi ta’sirlar. Tashqi ta’sirning sabablari. Tashqi xususiyatlar va samaradorlik. Kouz- Stigler teoremasi. Tashqi ta’sirlarni tartibga solish usullari. Tashqi xarajatlar va foydalarni tartibga solish bo‘yicha ma’muriy va iqtisodiy choralar.
Noaniqlik sharoitida tanlov. Asimmetrik ma’lumotlarga ega bozorlar. Spekulyasiya va uning iqtisodiyotdagi roli. Investitsiyalar bo‘yicha qaror qabul qilish xavfi.

11. mavzu. Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy o‘lchamlari. YAlpi ichki mahsulot va uning harakat shakllari.

O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining e’lon qilinishi va milliy iqtisodiyotning shakllanishi. Milliy iqtisodiyotning mazmuni va uning tuzilishi. Makroiqtisodiyot. Makroiqtisodiy tahlil va uning vazifalari. Asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar.
Ijtimoiy takror ishlab chiqarish. Milliy mahsulotning iqtisodiy mazmuni va uning harakat shakllari. YAlpi milliy mahsulot va yalpi ichki mahsulot. Nominal va real yalpi ichki mahsulot. Narx indeksi. YAlpi ichki mahsulotning tarkibiy tuzilishi. Sof milliy mahsulot, milliy daromad va shaxsiy daromad. Xufyona iqtisodiyot, uning o‘lchamlari va namoyon bo‘lish shakllari. YAlpi ichki mahsulot (YAIM) ni ko‘paytirish omillari va yo‘llari.
Milliy hisoblar tizimi. YAIMni hisoblashga qo‘shilgan qiymat bo‘yicha yondashuv. YAIMni hisoblashga sarf-xarajatlar bo‘yicha yondashuv. Uy xo‘jaliklarining iste’mol sarflari. Investitsion sarflar. Davlat sarflari. CHet elliklarning sarflari. YAIMni hisoblashga daromadlar bo‘yicha yondashuv.
O‘zbekiston iqtisodiyoti etakchi tarmoqlarini modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashni jadallashtirish va uning ko‘lamini kengaytirish, ishlab chiqarishni diversifikatsiyalash milliy mahsulotni ko‘paytirishning ustivor yo‘nalishi sifatida.
O‘zbekistonda 2017-2021 yillarda YAIMni ko‘paytirish strategiyasi va uni amalga oshirish imkoniyatlari.

11.