Fanlari kafedrasi mashina detallari fanidan ma’ruzalar matni angren-2008

Mavzuga oid tayanch tushunchalar:

Mufta, truba, mexanikaviy mufta, avtomatik mufta, tishli mufta, elastik mufta, friktsion mufta, kulachokli mufta, konussimon va avtomatik muftalar, markazdan qochma muftalar.

Nazorat savollari:

1. 
   Muftalarning qanday turlarini bilasiz?
   
2. 
   Doimiy biriktirilgan muftalar qanday ishlaydi?
   
3. 
   Tishli muftalarning afzalligi nimada?
   
4. 
   Boshqariladigan ulovchi muftalar qanday ishlaydi?
   
5. 
   Avtomobilda qanaqa muftalar ishlatiladi?
   

Mavzu: Prujinalar.

Maqsad: Talabalarni prujinalarning vazifasi, tuzilishi, turlari bilan tanishtirish.

Metodik ta’minot

1. 
   Adabiyotlar :
   
   1. 
      I.Sulaymonov. “Mashina detallari” T.1981 yil. 283 – 292 betlar.
      
   2. 
      Tojiboev va boshqalar «Mashina detallarini loyixalash” 138 - 145bet.
      

b) Plakatlar, sxemalar, prujinalar.

Reja:

1. 
   Prujinalarning vazifasi
   
2. 
   Prujinalarning turlari.
   
3. 
   Prujinlarni hisoblash.
   

Mavzuning bayoni:

Hozirgi vaqtda mashinasozlikda juda ko’p ishlatiladigan detallardan biri prujinadir.

Prujina – mashina va mexanizmning nagruzka ta’siridagi elastik deformatsiya energiyasini vaqtincha to’plashga xizmat qiladigan detali.
Prujinalardan quyidagi maqsadlarda foydalaniladi:

1. 
   bir detalni ikinchi detalga talab qilingan o’zgarmas kuch bilan siqib turuvchi vosita sifatida;
   
2. 
   burash yo’li bilan yig’ilgan energiya hisobiga mexanizmlarni harakatga keltiruvchi dvigatel’ sifatida (masalan: soat prujinasi);
   
3. 
   mashinalarning bir qismida hosil bo’lgan silkinishlarning salbiy ta’sirini boshqa qismiga o’tkazmaydigan so’ndirgich sifatida (masalan: avtomobil amartizatorlari);
   
4. 
   qattiq zarb bilan ta’sir qilgan kuch energiyasini so’ndiruvchi vosita sifatida (masalan: temir yo’l vagonlarining avtomatik ulagichlariga o’rnatilgan prujinalar);
   
5. 
   Kuch va og’irlik o’lchash asbablarida asosiy element sifatida.
   

Prujinalar shakli va tuzilishiga ko’ra quyidagicha turlanadi:

1. 
   tsilindrik o’ramli;
   
2. 
   konussimon;
   
3. 
   shakldor;
   
4. 
   tekis;
   
5. 
   plastinasimon;
   
6. 
   tarelkasimon;
   
7. 
   xalqasimon;
   

Prujinalar qabul qiladigan nagruzkaning turiga qarab:

1. 
   cho’ziladigan (cho’ziluvchi);
   
2. 
   qisiluvchan (siqluvchi);
   
3. 
   buraluvchan (buraluvchi);
   
4. 
   egiluvchan (egiluvchi) turlarga bo’linadi.
   

Mashinasozlikda tsilindrik o’ramli prujinalar eng ko’p ishlatiladi.