Fanidan O`quv metodik majmua

3.2. Reja - topshiriq modeli
Mavzu (№) … (nomi)…………………………………………..
Ma’ruzaga (seminar/amaliy mashg‘ulotga)
REJA - TOPSHIRIQ

Ma’ruza rejasi/seminarda muhokama uchun savollar/seminar (amaliy mashg‘ulot) rejasi 1. 2. 3.
Mashg‘ulot maqsadi: ...shakllantirish / mustahkamlash /rivojlantirish
Talabalarning o‘quv faoliyat natijalari: ...ifodalaydilar; ...yoritib beradilar; ... ochib beradilar; ... tasniflaydilar; ... tushunchaga ta’rif beradilar; ... ochiq tavsif beradilar.
Mustaqil tayyorgarlik uchun topshiriq: 1. Topshiriq. Eslatma. 1) 2) Topshiriq ... ( Bilimlarni o‘zini - o‘zi tekshirishi: savollarga javob berish) Eslatma: ( IV. 2 qarang)
Nazorat shakli: Kuzatuv / o‘quv topshiriqlarini bajarish / savollarga javob berishi / test va boshq.	Eng yuqori ball: ... (tezkor - so‘rovga to‘g‘ri javob) Haqiqiy ball:	O‘qituvchi imzosi:

Aniqlashtirilgan o`quv metodlari (talabaning vazifalari)

Talaba bu mavzuni tula uzlashtirgandan sung

• 
  Ta'limning asosiy shakli – darsligini taxlil kiladi.
  
• 
  Ishlab chiqarish ta'limining shakllari sxemasini chizadi.
  
• 
  O`quv ustaxonalarida o`quvchilar tomonidan bajariladigan ish turlariga karab mashgulotlarning xillarini sanaydi va taxlil kiladi.
  
• 
  Ko`rsatmali yul–yurikni ifodalaydi.
  
• 
  Ishlab–chiqarish ilgorlari tajribasidan foydalana olishini ifodalaydi.
  
• 
  Ishlab–chiqarish ta'limining ilgor ustalari eng yaxshi ish metodlarini tanlashda mavjud sxemadan foydalana oladi va tushuntira biladi.
  
• 
  Ilgor texnologiya va ishlab chiqarish ilgorlarining mehnat usullarini mofakiyatli o`rganishdagi shartlarni tushunadi va taxlil kiladi.
  
• 
  Ishlab chiqarish ta'limi metodlarini biladi.
  
• 
  Ishlab chiqarish ta'limi metodlarining tasnifini sxemali kurinishda tasvirlay oladi.
  
• 
  Ogzaki va kurgazmali metodlarni ifodalay oladi.
  
• 
  Amaliy metodlarni tushunadi.
  
• 
  Tajriba–amaliy ishlarni mazmunini tushunadi va taxlil kiladi.
  
• 
  Ta'lim metodlarini tanlashni biladi.
  

1. KXKlarida o`quv ishlarni tugri tashkil qilish, o`quvchilarning o`quv dasturida kuzga tutilgan o`quv materiallarini tizimli o`rganish va puxta uzlashtirish hamda ongli ishchilarni tarbiyalashga sharoit yaratadi.
KXKlarida o`quvchilarning o`quv ishlab chiqarish faoliyati turli tashkiliy shakllari kechadi.
Ishlab chiqarish ta'limining tashkiliy shakli deganda o`quv- ishlab chiqarish faoliyati uchun o`quvchilar jamoasini tashkil etish yullari, bu faoliyatga rahbarlik qilish shakllari, shuningdek o`quv mashgulotlarini kurilish strukturasi tushuniladi.
Ishlab–chiqarish ta'lim jarayoni (2–rasm) ta'limning turli shakllari bilan ta'minlanadi. Ta'limning asosiy formasi dars xisoblanadi. Bu KXKdagi o`quv ishini tashkil etishning nazariy va ishlab chiqarish ta'limidagi asosiy shaklidir.

ISHLAB CHIQARISH TA`LIMINING SHAKILLARI

KORXONA,TsЕXLARDA,MЕXANIZATsIYa-LAShGAN SAFLARDA, KURILISh VA XOK.

UKUV USTAXONALARIDA

MUSTAKIL BULIMDAGI DARS

UKUVCHILARNI

ZVЕNOLARGA
BULIB UKITISH

UKUVCHILARNI MALAKA-LI BRIGADALARI SAFIGA KIRITISH

UKUVCHILARGA SHTATLI ISH JOYLARIDA TA'LIM БЕРИШ

3-rasm.
Ishlab chiqarish ta'limi darsi–o`quvchilarning barcha guruxlarini bir xil sharoitda, yagona didaktik vazifaning bajarilishini ta'minlaydigan tashkiliy shaklidir. (masalan: o`quv ishlab– chiqarish ustaxonalari, o`quv xujaliklari, o`quv ishlab chiqarish tsexlari va xokazo). O`quvchilar faoliyati va ta'minoti jarayoni, shuningdek doimiy tayyorgarlikni metodlari va didaktik vositalarni tugri tanlashni ta'minlaydi.

Xususan dars frontal gurux shaklida o`quvchilar o`quv materialini bir vaktda bir xil ishlarni bajargan xolda urganadilar. Bu shakl ukitish uchun juda kulay sharoit yaratadi va shuning uchun undan birinchi navbatda foydalanish zarur.
2. KXKdagi ishlab–chiqarish ta'limi dastlabki paytlarda kollej o`quv ustaxonalarida, xujaliklar tomonidan ajratilgan o`quv dalasida, o`quv ustaxonalarida o`quvchilar tomonidan bajariladigan ish turlariga karab mashgulotlar (dars)ning kuyidagi xillarini kurib o`tish mumkin: mashk darslari, o`quv ishlab–chiqarish buyumlarini mustaqil tayyorlash darslari, aralash darslar, Ko`rsatmali va nazorat–tekshirish darslari.
Mashgulot darslaridan mashk qilish davrida foydalaniladi. Bu erda etakchi element, o`quvchilar tomonidan mashklarni ishlab chiqarish harakatlari operatsiyalarida kayta bajarish xisoblanadi.
O`quv ishlab chiqarish buyumlarini mustaqil tayyorlash darslari ishlab chiqarish ta'limi asosiy sharti sifatida utiladi. Bunda o`quv ishlarini mustaqil bajarish yakka, brigadali va frontal (umumiy gruppaviy) bulishi mumkin. Bir xil ish quroli va bir asbob kuplab bir xil ishni umumguruxli bajarilayotganda (bir traktorda navbat bilan mashk bajarilayotganda) usta guruga fakat umumiy rahbarlik qilish bilan xar bir o`quvchiga yordam beradi. Mustaqil ish agar o`quvchi brigadada uzining mustaqil topshirigini bajarayotgan bulsa, brigadali bulishi xam mumkin.
Aralash dars barcha aytib utilgan dars xillariga xos bulgan elementlar kullaniladigan darsga aytiladi. Xar bir darsning bosh vazifasi va maqsadi o`quvchilar tomonidan dastur materialini frontal hamda rejali ravishda uzlashtirishdir.
Ko`rsatmali (instruktiv) darslar garchan yul–yurik xar bir dars xilining zaruriy elementi sanalsada kam uchraydi. Ko`rsatmali darslardan ekspluatattsion xarakterdagi kasblar buyicha ta'lim berishda foydalaniladi. Bunday xollarda darslarda apparat va mexanizmlar namoish kilinadi, ularning tuzilishi, ishi, alloxida kism va uzellarning uzaro harakati tushuntiriladi. Darsning bu xiliga ustaning mashina xaydashga urgatishdagi Ko`rsatmasini xam kiritish mumkin (traktorlar, avtomobillar, avto kranlar va boshkalar).
Nazorat tekshirish darslari odatda o`quv davrining oxirida o`quvchilarning mustaqil ishga bulgan kobiliyatini, ularning ishlab chiqarishga ulgurishini baxolash, shuningdek o`quv ishlab chiqarishda fakat o`quvchilar emas, balki usta faoliyatidagi kamchilik va ijobiy tomonlarni xam xisobga olish maqsadida o`tkaziladi.
O`quvchilarga o`quv ustaxonalarida ta'lim berishning xususiyati shundaki, u o`quvchilar tomonidan bilimlar, malaka va kunikmalarni izchil hamda ongli uzlashtirish printsiplariga rioya kilingan xolda o`tkaziladi. Barcha mehnat harakatlari, usullari operatsiyalari usib boradigan ishlarning murakkabligi va aniqligi tartibida urganiladi. O`quv ustaxonalarida o`quvchilar mehnat operatsiyalariga kiruvchi aloxida usul va harakatni egallaydilar.
Operatsion mavzular buyicha ob'ekni notugri tanlash natijasida mashklar bajariladi. Pedagogik jixatdan bu o`quvchilarining ishlarini ongli bajarishga xalakit berib, ularning kasbga bulgan qiziqishlarini susaytiradi, ishlab chiqarish jixatidan esa materiallar, elektr quvvatini, yokilgini ortikcha isrof bulishiga olib keladi.
Kirish yul yurigi operatsiyalarini o`rganishning asosiy tarkibiy kismlari ustaning asosiy mehnat usullarini metodik jixatidan tugri va malakali namoyish qilishdir. Ularni o`quvchi uzlashtirishi lozim.
Kirish yul–yurigi Ko`rsatmali xaritadan foydalanib mashklarning bajarilishi tartibini (analiz) taxlil qilish muximdir. O`quvchilar kursatilgan usullarni takrorlaydilar va xarita mazmuni buyicha savollarga javob beradilar.
3. Ishlab chiqarishga zamonaviy ilgor texnika va yangi texnologiyaning joriy etilishi munosabati bilan ishlarga texnik savodxon bulish hamda juda sermaxsul mehnat qilish kabi talablar kkuyilmokda. O`quvchilarni ishning ilgor metodlariga xatto juda oddiy operatsiyalar bilan tanishish jarayonida xam urgatish zarur. Chunki bu davrda o`quvchilar kelgusida foydalaniladigan malaka va kunikmalarni xosil kiladilar. Ilgorlar tomonidan kullaniladigan ishning eng ratsional metod va usullari yosh ishchilarda bu usullarni takomillashtirishga intilish uygotadi.

1. 
   Ishlab chiqarish ta'limining ilgor ustalari eng yaxshi ish metodlarini tanlashda kuyidagi sxemalardan foydalanadilar:
   
   • 
     Ish urnini tashkil qilish:
     
   • 
     Ish urnini ish bajarilishiga kadar kerakli narsalar bilan ta'minlash:
     
   • 
     Ish urnida asboblar, moslamalar, texnikalar, texnik hujjatlarning juda ratsional joylashuvi:
     
   • 
     Ish urnida texnik xizmat ko`rsatish.
     

2.Texnologik jarayonlarni tashkil qilish:

• 
  Texnologik jarayonlarning eng kulay rejimlarini tadbik qilish:
  
• 
  Mexanizatsiyani kullash va undan foydalanish:
  

3.Mehnat rejimini yaratish:

• 
  Maqsadga muvofik mehnat harakatlaridan kullanish, ularning tekisdaligi:
  
• 
  Mehnat bilan dam olishning almashinib turishi.
  

O`quvchilar ilgorlarning ish tajribasining amaliy jixatidan moffakiyatli chikkan tomonlarni egallashlari uchun ba'zi metodik usullarni tavsiya etish mumkin:
Tanishish, kuzatish uchun zavod va texnika kurgazmasiga sayoxatga borish: ishlab chiqarish ilgorlarini ish sxemasini yozib olish va shaklini chizib olish.
Ishlab chiqarish navatorlari bilan ularning ish jarayonlarida, o`quv ustaxonalarida uchrashuv: KXKning sobik o`quvchilari–ilgorlar bilan uchrashuv: