|
e'tiborni jalb qilish metodlari, fikrlash
faoliyatini ilg`orlashtirish metodlari.
O‘QUVCHILARNI BILIM, MALAKA KO‘NIKMALARINI
NAZORAT QILISH VA BAHOLASH USULLARI
O‘rta maxsus, kasb-huricu muassasalarida o‘quv tarbiyaviy jarayon unumli mehnatni amalga oshirish uchun o‘quvchilarni tayyorlashga yo’naltirilgan bo‘lib, malakali, unumli mehnat o‘quvchilarning ta’lim-tarbiya olish jarayonida shakllangan bilim, malaka va ko‘nikmalariga asoslangandir.
O‘quv-tarbiyaviy jarayon - boshqariladigan va rochlanadigan jarayon bo‘lib, o‘qituvchi, uchoz o‘quvchilardagi bilim, malaka, ko‘nikmalarini son va sifat jihatdan haqqoniy baholash, o‘quv-tarbiyaviy jarayonda olingan natijalarga qarab o‘zgartishlar kiritib borish bilan birga o‘zining faoliyatiga ham tavsif beradi.
O‘quvchilarning bilim, malaka, ko‘nikma va qobiliyatlariga baho berishdan oldin yana bir bor bilim, malaka, ko‘nikma va qobiliyatlar ta’sirini qarab chiqaylik.
Bilim - nazariy va amaliy faoliyat natijasida o‘rgangan, esda saqlab qolingan, qabul qilingan, fikrlashtirilgan hodisa va predmetlar haqidagi tushunchalar tizimidir.
Bilirnlar o‘z navbatida tizimli va tizimsiz, nazariy-amaliy, keng va tor, chuqur, yuzaki, moslanuvchan, andozaii, muchankam va muchahkam bo‘lmagan turlariga bo‘linadi. Bulaming ichida kasbiy ta’lim natijasida hosil bo‘ladigan nazariy va amaliy bilimlami oshirish mumkin. CHunki nazariy bilirnlar narsalarning (predmetlar) etarli darajadagi xususiyatlarini, texnika va texnologiyalar hodisasini va ularning obektiv munosabatini bildiradi. Amaliy bilim esa texnika va texnologiya sohasidagi jarayonlaming aloqasini, hodisasini va boshqalarning to‘g’ridan-to‘g’ri amaliy faoliyatga kiritilganligini bildiradi.
Malaka - bu o‘quvchining avtomatik ravishda amalga oshirilgan holda birorta ishni bajarish qobiliyatidir.
Ko‘nikma - yangi sharoitda insonning (mutaxassisning) ishni sifatli, kerakli hajmda va ajratilgan - belgilangan vaqtda bajarish qobiliyatidir.
Ko‘nikmani shakllantirish bu kasbiy ta’limning majburiy oxirgi maqsadi bo‘lib, bu ko‘nikma o‘qish, amaliyot jarayonida bosqichma-bosqich shakllanib boradi.
Ko‘nikmalar: aqliy (xotira va fikrlash), sensorli (qabul qilish ko‘nikmasi), dvigatelli harakati (psixomotorli) va irodali bo‘ladi.
Kasbiy qobiliyat - kasbiy faoliyat sharoitida ishni muvaffaqiyatli bajarish uchun zarur bo‘lgan shaxsning shaxsiy-psixologik sifat belgisidir.
+obiliyat tug’ma bo‘lmasdan uning ko‘zga tashlanishi yoki ajralib turishi rhuhitga, o‘rganishga, tarbiyaga bog’liqdir. +obiliyatning tug’ma ko‘rinishi uning qabul qila olishi, fikrlashi, xotirasi, faraz qilishi va boshqalar bo‘lgani uchun bular rivojlantirilsa, to‘g’ri yo’lga solinsa, qobiliyat yuqori cho‘qqiga chiqadi.
Bilim, ko‘nikma, malaka va qobiliyat o‘zaro bog’liq bo‘lib, ularni alohida-alohida baholash juda murakkab.
O‘quvchilarning bilim, malaka va ko‘nikmalarini baholash uchozning, o‘qituvchining, muhandis-pedagogning uslubiy faoliyatini tarkibiy qismidir. Shuning uchun ham o‘qituvchi o‘quv sharoitida har bir o‘quvchini diqqat bilan kuzatib, o‘rganib borish va faoliyatini baholab borishi zarur.
Umumta’lim, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi va oliy o‘quv yurtlardagi texnikaviy, texnologik fanlar bo‘yicha bilim, malaka va ko‘nikmalarini baholash usul va turlari asosan bir xildir. Ularda faqat mazmun jihatdan, ya’ni amaliyotni, kasbiy yo’naltirilganlik, malaka va ko‘nikmalarga bo‘lgan talabning ko‘prog’i boshqalar bilan bog’liqdir.
Mashinasozlik fanlarini o‘iganishda bilim, malaka va ko‘nikmalarni baholashning quyidagi turlari mavjud:
Joriy - og’zaki so‘rash, yozma nazorat ishiari, amaliy ish, o‘qituvchining kuzatib borishi, dachurli nazorat.
Davriy - har bitta mavzuning o‘tgandan keyin tekshirib borish.
YAkuniy - nazorat ishiari, zachetlar, imtihon va bitiruv ishiari.
O‘quvchilarning bilim, malaka va ko‘nikmalarini nazorat qilishda uchta asosiy funksiya (vazifa) amalga oshiriladi: tekshiruvchi, o‘rgatuvchi va tarbiyalovchi.
Tekshiruvchi - nazorat qiluvchi - o‘quvchilarning, guruh o‘quvchilarining o‘zlashtirganlik darajasini belgilab borish (ya’ni bilimi, malakasi va ko‘nikmasi).
O‘rgatuvchi - har bir o‘quvchining bilimi, malakasi va ko‘nikmasini tekshirish natijasida boshqa o‘quvchilar o‘zlarining bilim, malaka va ko‘nikmalarini taqqoslaydi hamda o‘ziga xulosalar chiqaradi. Shu bilan birga o‘qituvchi umumiy kamchiliklarga ham to‘xtalib o‘tishi natijasida, boshqa o‘quvchilarga saboq bo‘ladi.
Tarbiyalovchi - tizimli nazorat o‘quvchilarda o‘ziga-o‘zi baho berishni, imkoniyatlarini tarbiyalaydi va o‘z vaqtlarini to‘g’ri taqsimlashga undaydi.
O‘quvchilarning bilimi, malakasi va ko‘nikmalarini nazorat qilishning eng ko‘p tarqalgan turi - og’zaki so‘rash (shaxsiy, gruppali) dir. Lekin buning ham o‘ziga xos qiyinchilik tomonlari bor, ya’ni kimni qachon chaqirish kerak? +anday savol berish kerak? Savolning hajmi qanday bo‘lishi lozim? +ancha vaqt kerak? Nimani so‘rash kerak? +achon o‘quvchilar bilan nima qilish kerak? va h.k.
Nazorat qilish qanday bo‘lmasin, ularga qo‘yiladigan umumiy talab: o‘quvchilarga aniq savollar bilan murojat qilish va bu nazoratga ko‘proq o‘quvchilarni jalb etishdir.
m, O‘quvchilarning kasbiy mahoratini belgilovchi obektlari bo‘lib, quyidagi ishlab chiqarish bilim, malaka va ko‘nikmalari hisoblanadi.
-o‘quv ishlab chiqarish ishlarini bajarish sifati;
ishlab chiqarish muhiti unumdorligi - vaqt va mahorat; -ishni bajarishda ishlab chiqarish usullarini qo‘llay olishi;
hozirgi zamon texnika va texnologiyasini qo‘llay olish, ish bajarish;
muchaqil ish bajara olish;
-amaliy ishlarni bajarishda nazariy bilimlarni qo‘llay olish;
mehnat madaniyati, ish joyi tartibi;
ish bajarish vaqtida texnika xavfsizlik qoidalariga rioya qilish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
