Fanidan O‘quv metodik majmua

№ 24– MUSTAQIL ISH 
MAVZU: Favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi(FVDT)ning 
strukturaviy tuzilishini o‘rganish. 
ISHNING MAQSADI: Favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat 
tizimi(FVDT)ning strukturaviy tuzilishini o‘rganish. 
TOPSHIRIQLARNI BAJARISH TARTIBI: 
FVDTning asosiy vazifalari 
FVDTning darajalarga bo’linishi. 
Favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi(FVDT)ni tartibga soluvchi 
me’yoriy hujjatlar tizimini o’rganish. 

---

166 
Favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi(FVDT)ning strukturaviy 
tuzilishini o‘rganish bilan tanishish 
ISHNING QISQACHA MAZMUNI: 
O‘zbekistan Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 23 dekabrda qabul qilingan 558-
sonli karori «O‘zbekiston Respublikasi Favkulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish 
davlat tizimi to‘g‘risida» deb nomlanadi. 
O‘zbekiston Respublikasi Favkulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va xarakat kilish davlat tizimi 
(FVDT) boshkdruv organlari, respublika va maxalliy xokimiyat organlarini, axolini va xududlarni 
favkulodda aaziyatlardan muxofaza kilish masalalarini xal etish vakolatiga ega korxonalar va 
muassasalarning kuch va vositalarini birlashtiradi xamda favkulodda vaziyatlarning oldini olish va 
bartaraf etish soxasidagi tadbirlarni amalga oshirish, ular yuzaga kelganda axoli xavfsizligini, atrof 
tabiiy muxitni muxofaza kilish xamda tinchlik va xarbiy davrda davlat iktisodiyotiga zararni 
kamaytirishni ta’minlashga muljallangan. 
FVDTning asosiy vazifalari: 
1. 
Tinchlik va xarbiy davrda axolini va xududlarni favkulodda 
vaziyatlardan muxofaza kilish soxasida xukukiy va iktisodiy meyoriy 
xujjatlarning yagona konsepsiyasini belgilash, ishlab chikish va amalga 
oshirish. 
2. 
Respublika xududida yuzaga kelishi mumkin bulgan texnogen va tabiiy xususiyatli favkulodda 
vaziyatlarni prognozlash, ularning ijtimoiy-iktisodiy okibatlarini baxolash. 
3. 
Favkulodda vaziyatlarning oldini olishga, odamlar xavfsizligini 
ta’minlashga, xavfli texnologiyalar va ishlab chikarishlarning 
tavakkalchiligini pasaytirish, mulkchilik shaklidan va idoraviy 
b^ysinishidan kat’i nazar, iktisodiyot tarmokdari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar faoliyat 
kursatishining barkarorligini oshirishga karatilgan maksadli va kompleks ilmiy-texnik dasturlarni ishlab 
chikish va amalga oshirish. 
4. 
Boshkaruv organlari va tizimlarning favkulodda vaziyatlarning oldiNi olish va ularni bartaraf 
etish uchun muljallangan kuch va vositalarining doimiy tayyorligini ta’minlash. 
Axoli va xududlarni favkulodda vaziyatlardan muxofaza kilish soxasidagi axborotlarni yigish, ishlab 
chikish, almashish va berish. 
Axolini, boshkaruv organlarining mansabdor shaxslarini, FVDG kuchlari va vositalarini favkulodda 
vaziyatlarda xarakat kilishga tayyorlash. 
Favkulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun moliyaviy va moddiy resurslar zaxiralarini yaratish. 
Axolini va xududlarni favkulodda vaziyatlardan muxofaza kilish soxasida davlat ekspertizasi, nazorati 
va tekshiruvini amalga oshirish. 
9. 
Favkulodda vaziyatlar okibatlarini bartaraf etish. 
Favkulodda vaziyatlardan zarar kurgan axolini ijgimoiy muxofaza kilishta oid tadbirlarni amalga 
oshirish. 
Favkulodda vaziyatlardan muxofaza kilish soxasida axolining, shu jumladan ularning okibatlarini 
bartaraf etishda bevosita katnashgai shaxslarning xukuk. va majburiyatlarini amalga oshirish. 
12. 
Axоli va xududlarni favkulodda vaziyatlardan muxofaza kilish 
soxasida xalkaro xdmkorlik kilish. 
FVDT xududiy kuyi tizim (14) va funksional kuyi tizimdan iborat. FVDT 3 ta darajaga ega; 
1. Respublika. 
2.Maxalliy. 
3.Obyekt. 
FVDTnnng xar bir darajasi kuyidagilarga ega bo’ladi: 
1.Raxbar organlar. 
2.Kundalik boshkaruv organlari. 
3.Favkulodda vaziyatlar okibatlarini bartaraf etish kuch va vositalari. 

---

167 
4.Favkulodda vaziyatlar okibatlarini bartaraf etish uchun moliyaviy va moddiy resurslar zaxiralari. 
5. 
Xabar berish, aloka, boshkaruv va axborot bilan ta’minlashning 
avtomatlashtirilgan tizimlari (BAT). 
Xududiy kuyi tizimlar Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shaxrida tuziladi va 
tegishli ravshdda tumanlar, shaxarlar, shaxarchalar, kishloklar va ovullar mikyosidagi buginlardan iborat 
bo‘ladi. Ularning asosiy vazifasi ma’muriy xududlari doirasida axolini va xududlarni favkulodda 
vaziyatlardan muxofaza kilishdan iborat. 
Funksional kuyi tizimlar vazirliklar, davlat qo‘mitalari, korporatsiyalar, konsernlar, uyushmalar va 
kompaniyalarda tuziladi. Bitta idora bitta yoki bir necha kuyi tizimga ega bulishi, yoki umuman kuyi 
tizim tashkil etmasligi, yoki bir necha vazirlik va idoralar bitta kuyi tizim tashkil etishlari mumkin. 
Ushbu masala FVDG tugrisidagi Nizomning 3-ilovasida (O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari va 
idoralariniig axolini va xududlari favkulodda vaziyatlardan muxofaza kilish bo‘yicha funksiyalari) 
bayon etilgan. 
Funksional kuyi tizimlarning asosiy vazifasi atrof tabiiy muxit va kuchli xavfli obyektlar xolatini 
kuzatish va nazorat kilishni amalga oshirish, shuningdek idoraga karashli obyektlarda ularning ishlab 
chikarish faoliyati bilan boglik favkulodda vaziyatlarning oldini olish va ular okibatlarini bartaraf 
etishdan iborat. 
Axborot-boshkaruv kuyi tizimi Favkulodda vaziyatlar vazirligining favkulodda vaziyatlarda boshkaruv 
markazi, FVDT xududiy va funksional kuyi tizimlarining axborot-taxlil markazlari, atrof tabiiy muxit va 
kuchli xavfli obyektlar xolatini kuzatish va nazorat kilish organlarining axborot markazlari, favkulodda 
vaziyatlarni bartaraf etish kuchlari va vositalarini boshkarishninr xarakatlanuvchi punktlari, aloka va 
axborot uzatish- vositalari, shu jumladan boshkarish va axborot bilan ta’minlashning avtomatlashtirilgan 
tizimini o‘z ichiga oladi. 
FVDTning asosiy vazifalari, tashkiliy tuzilishi va ishlash tartibi kuyidagi xujjatlar bilan belgilab 
berilgan: 
FVDT to‘g‘risidagi Nizom (O‘z Vazirlar Maxkamasining 23.12.1997 yildagi 558-sonli karoriga 1-
ilova). 
Quyi tizimlar to‘grisidagi Nizomlar (xar bir kuyi tizim uzining Nizomini tabiiy-ikdimiy, geofizik, 
iktisodiy, funksional va boshka sharoitlarni xisobga olgan xolda ishlab chikadi). Ushbu Nizomlar 
Korakalpogaston Respublikasi Vazirlar Kengapsh Raisi, viloyatlar va Toshkent shaxri xokimlari, 
vazirlar, davlat qo‘mitalari raislari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Favkulodda vaziyatlar vazirligi 
bilan kelishilgan xolda tasdikdanadi. 
FVDT raxbar organlari - bu axolini va xududlarni favkulodda vaziyatlardan muxofaza kilish 
masalalarini xal etish vakolatiga kiradigan davlat boshkaruvi, maxalliy xokimiyat organlari va obyektlar 
ma’muriyatidir. 
FVDTning kundalik boshkaruv organlari - bu FVDTning tegishli xududiy va funksional kuyi tizimlariga 
xamda uning buginlariga bevosita kundalik boshkaruvni amalga oshiruvchi boshkaruv organlaridir. Ular 
kuyi-dagilarni o‘z ichiga oladi: Korakalpogiston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shaxar favkulodda 
vaziyatlar boshkdrmalari; shaxarlar va tumanlar favkulodda vaziyatlar bo‘limlari; obyektlarning 
favkulodda vaziyatlar bo‘limlari (shu’balar yoki maxsus tayinlangan mansabdor shaxslar); vazirliklar va 
idoralarning davlat nazorati organlari (nazorat-inspeksiya xizmatlari); vazirliklar va idoralarning 
favkulodda vaziyatlar bo‘limlari (shu’balar yoki maxsus tayinlangan mansabdor shaxslar); Favkulodda 
vaziyatlar vazirligining favkulodda vaziyatlarni boshkarish markazi; favkulodda vaziyatlar 
boshkdrmalari (bulimlari)ning tezkor-navbatchilik xizmatlari; vazirliklar, idoralar va obyektlarning 
navbatchi-dispetcherlik xizmatlari. 
FVDTning kuch va vositalari 2 rypyhra bo‘linadi: 
1. 
Favqulodda vaziyatlarning oldini olish kuch va vositalari (davlat va idoraviy nazorat organlari, 
shuningdek funksional kuyi tizimning oldini olish kuch va vositalari). 
2. 
Favqulodda vaziyatlar okibatlarini bartaraf etish kuch va vositalari