Fanidan O’quv – uslubiy majmua

Yakuniy qism – bu qism ham tanishuv qismi kabi 5-7 daqiqali bo‘lib,

ekskursiya ob’ektlari bilan bog‘liq emas. Bu yerda ekskursiya xizmatining mavzusi

bo‘yicha yakuniy xulosalar qilinadi, bugungi yoritilgan mavzuni kengaytirishi,

chuqurlashtirishi mumkin bo‘lgan boshqa ekskursiya mavzulari haqida ma’lumotlar

beriladi. Yakuniy qism ham tanishuv va asosiy qism kabi muhimdir.

Ekskursiya xizmati qiziqarli bo‘lishi bilan birga keraksiz ma’lumotlar oqimi

bilan yuklanmasligi, ma’lumotlarni taqdim etish usuli toliqtiradigan bo‘lmasligi,
turli toifadagi ekskursantlar tomonidan qiziqarli tarzda qabul qilinishi kerak.
Shuning uchun, ekskursiya mavzusi albatta aniq bir toifa ekskursantlarga

yo‘naltirilishi kerak (kattalar, bolalar, yoshlar, shahar yoki qishloq aholisi, turli

kasb egalari, chet ellik turistlar va h.). Ekskursiya xizmatida bunday yondashuv

differensial yondashuv deyiladi. U nafaqat iste’molchilar manfaatlarini, balki

maqsadlarini ham hisobga oladi. Agar ekskursiya xizmati folklor tur tarkibida

tashkil qilinayotgan bo‘lsa, asosiy e’tibor hududning milliy qiyofasi, obidalari va

tarixini ko‘rsatib, hikoya qilishga qaratiladi. Agar ekskursiya xizmati ish yuzasidagi

turizm tarkibiga kirsa, e’tibor o‘sha hududning umumiy, ishga aloqador

markazlariga qaratiladi. Kurort dam olishlarda ekskursiya xizmati tashkil etilsa,

tabiiy landshaftlar ob’ekt sifatida tanlanadi.

Yangi ekskursiya xizmatini tayyorlash jarayonida bir nechta bosqichlarni

ajratish mumkin. Ularni ekskursiya muassasalari amaliy faoliyatida yo‘lga

qo‘yilgan ketma-ketlikda ko‘rib chiqamiz. «Ekskursiya xizmatini tayyorlash

bosqichi» tushunchasi birinchi marotaba 1976 yilda amaliyotga qo‘llanila boshlandi

va unda quyidagi 15 ta bosqich ajratildi:

1.
2.

3.
4.
Ekskursiya xizmatining maqsad va vazifalarini aniqlash;
Ekskursiya xizmati mavzusini tanlash;

Zaruriy adabiyotlar ro‘yxatini tuzish;

Ekskursiya ma’lumoti manbalarini aniqlash. Mavzu bo‘yicha muzey,

arxiv fondlari va ekspozitsiyalari bilan tanishish;

5.

Ekskursiya ob’ektlarini tanlash va o‘rganish;

74

6.
7.

8.
9.

Ekskursiya marshrutini tuzish;

Marshrutni ko‘zdan kechirish;
Ekskursiyaning asosiy matnini tayyorlash;

«Gid portfeli» ni tahlash;

10. Ekskursiya xizmatini o‘tkazishning usullarini aniqlash;
11. Ekskursiya xizmatini olib borish texnikasini aniqlash;
12. Uslubiy ishlanmalarni tayyorlash;
13. Ekskursiya xizmatining individual matnini tuzish;

14. Sinov ekskursiyasini o‘tkazish;

15. Ekskursiya xizmatini tasdiqlash.
Ekskursiya uslubiyatining talablaridan biri bilim olish jarayoni sifatida

ekskursiya

xizmatining

uzluksizligini

ta’minlash,

ya’ni

ma’lumotlarni

ekskursantlarga ta’sirini butun bir ekskursiya xizmati davomida ta’minlay olish

hisoblanadi. Ekskursiya xizmatini olib borish vaqti ob’ektlarni ko‘rsatish, hikoya

qilish, mavzuostilar oralig‘idagi tanaffuslar va mavzuning asosiy savollari

jamlanmasidan iborat bo‘lishi kerak.