Fanidan O’quv – uslubiy majmua

4.5. «Gid portfeli» ni tahlash


«Gid portfeli» deb, ekskursiyani o‘tkazish jarayonida foydalanadigan

ko‘rgazmali vositalar jamlanmasiga aytiladi. Bu ko‘rgazmali vositalar odatda bitta

papka yoki portfelda joylashtiriladi. «Gid portfeli»ning vazifasi ob’ektlarni

ko‘rsatish qatoridagi «bo‘shliq»larni to‘ldirishdir. Eksursiya xizmatida mavzuni

yoritish uchun zarur bo‘lgan ob’ektlarning hammasi ham asl holicha saqlanmagan

bo‘lishi mumkin. Masalan, yillar ta’sirida buzilgan tarixiy binoni ekskursantlar

ko‘ra olmasligi mumkin yoki mazkur ob’ektning avvalgi holati to‘g‘risida

ekskursantlarga tasavvur uyg‘otish kerakdir. Shu maqsadda ob’ektning avvalgi

holati haqida tasavvur uyg‘otish uchun fotosuratlarni yoki aksincha, ob’ektning

kelajakdagi ko‘rinishini tasavvur qilish uchun uning loyihasini ko‘rsatish mumkin.

«XIX asr madaniyati namoyondalari» nomli ekskursiyada Xiva xoni, shoir

Muhammad Raximxon Feruz rasmini ko‘rsatib mavzuni yanada boyitish mumkin.

Ekskursiya xizmatida asl hujjatlar, qo‘lyozmalar, adabiy asarlarning nusxasi gid
83

hikoyasini ishonchli qilishga yordam beradi. Ko‘rgazmali vositalarning yana bir

muhim vazifasi ob’ekt haqida tomoshaviy tasavvur uyg‘otishidadir. «Gid

portfeli»da fotosuratlar, geografik xaritalar, jadvallar, rasmlar, mahsulot namunalari

va boshqalar kiritiladi. Bunday «portfel»lar odatda har bir mavzu uchun alohida

taxlanadi. Ular doimo gidning qo‘l ostida bo‘lib, o‘tmish va kelajakka bo‘ladigan

«sayohat»ni qiziqarli va foydali o‘tkazishga yordam beradi.

«Portfel»ning ko‘rgazmali vositalari ekskursiya mavzusidan kelib chiqib,

foydalanishga qulay bo‘lishi, lekin son jihatdan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Aks holda

ular ekskursantlarni asosiy ob’ektlardan chalg‘itib, e’tiborini susaytiradi.

Ko‘rgazmali vositalarni tanlab olishda quyidagi mezonlar inobatga olinadi:

-
-
ulardan foydalanishning zaruriyati va maqsadliligi;

ilmiy ahamiyati, ya’ni qanchalik ushbu ko‘rgazmali vosita ekskursiya

xizmatini boyitishi, ko‘rsatish va hikoyani ko‘rgazmali va tushunarli qilishi
mumkin;

-
-
-

jozibadorligi;
aniqligi;
saqlanganlik holati.

Fotosuratlar, xarita sxemalar, reproduksiyalar 18x24sm o‘lchamli karton

asosli, aniq va tiniq bo‘lishi, avtobusda ko‘rsatishga mo‘ljallangani esa 24x30smga

kattalashtirilishi zarur. Ijodiy guruh yangi ekskursiya mavzusini tayyorlashda

to‘plangan ko‘rgazmali vositalardan mavzuni yoritishga gidga yordam beradigan

eng yorqinlarini tanlaydi va marshrutda ularni ko‘rsatish metodikasini tekshirib

olishadi. Keyin «portfel»dagi vositalarni qo‘llash bo‘yicha tavsiyalarni uslubiy

ishlanmaga kiritishadi.

«Portfel»dagi har bir ko‘rgazmali vositaga eslatma qog‘ozi birkitiladi va

ro‘yxatiga aniqlik kiritiladi. Muzeylar, ko‘rgazmalar, arxivlar «portfel» vositalarini
tanlashga katta yordam qiladi.