Fanidan O’quv – uslubiy majmua

Ekskursiya xizmati marshrutini tayyorlash ko‘p bosqichli jarayon bo‘lib,

yuqori
malaka

talab
etadi
va
yangi
ekskursiya
mavzusini
tayyorlash

texnologiyasining asosiy elementi hisoblanadi. Avtobusli marshrutni tayyorlashda

«Yo‘l harakati qoidalari», «Avtomobil transporti nizomi», «Yo‘lovchilarni tashish

qoidalari» va boshqa me’yoriy hujjatlarga amal qilinishi lozim.

Ekskursiya mavzusidagi roliga ko‘ra ob’ektlar asosiy hamda qo‘shimcha

bo‘lishi mumkin. Asosiy ob’ektlar chuqur tahlil qilinadi, ularda asosiy savollar

yoritiladi.

Qo‘shimcha

ob’ektlar

esa
ekskursantlar
bir

ob’ektdan

ikkinchisiga

harakatlanayotganida ko‘rsatiladi va u ko‘p e’tibor talab qilmaydi. Ekskursiya

xizmati marshruti ob’ektlarni ko‘rsatishning eng to‘g‘ri ketma-ketligi tamoyilida

tuziladi va quyidagi talablar inobatga olinadi:

ob’ektlarni ko‘rsatishni ma’lum bir mantiqiy ketma-ketlikda olib borish,

marshrutning bir uchastkasidan (ko‘cha, maydon, ko‘prik) takroriy harakatlanishiga

yo‘l qo‘ymaslik;

ob’ektlarni ko‘rsatish qulayligi (ko‘rish uchun maxsus maydonlar);

ob’ektlarni ko‘rsatish va hikoya qilish oralig‘ida uzoq tannaffus bo‘lmasligi

uchun ob’ektlar oralig‘idagi vaqt 10-15 daqiqadan oshmasligi;

qulay sharoitli to‘xtash joylarining mavjudligi, shu jumladan sanitar

ehtiyojlar va avtomobillarning parkovkasi uchun.
Ekskursantlar guruhi harakatlanishi uchun ekskursiya marshrutining bir necha

variantlari bo‘lgani ma’qul. Yo‘llardagi tirbandlik, ta’mirlash ishlari va shu kabi

kutilmagan holatlar sababli marshrutni o‘zgartirishga to‘g‘ri kelishi mumkin.
Avtobusli marshrutda uning pasporti va chizmasini kelishish, tasdiqlash,
kilometrajni va avtotransportdan foydalanish vaqtini hisoblash bilan yakun topadi.

Yangi ekskursiya mavzusini tayyorlashda marshrutni ko‘zdan kechirish muhim

bosqichlardan

biri hisoblanadi. Marshrutni ko‘zdan kechirishda quyidagi

masalalarga e’tibor beriladi:

1. Marshrut o‘tadigan trassalar, ko‘chalar, maydonlar loyihasi bilan tanishish;

97

2. Ob’ektni joylashgan o‘rnini, shuningdek, ekskursiya avtobusi yoki guruhi

to‘xtashi joylarini aniqlash.

3. Ob’ektlarda yoki to‘xtash joylarida avtobusda kelish yo‘llarini ko‘rib

chiqish;

4. Ob’ektlarni ko‘rsatishga, hikoya qilishga, avtobus harakatiga (piyodalar

harakatiga) sarflanadigan vaqtni hisob-kitob qilish va shu bilan ekskursiyaga

ketadigan to‘liq vaqtni aniqlash;

5. Ko‘rsatiladigan ob’ektlar maqsadliligiga ishonch hosil qilish;

6. Ob’ektlarni ko‘rsatish nuqtasi va guruhni qulay joylashtirish variantini

tanlash;

7. Ob’ekt bilan tanishish metodikasini tanlash;

8. Ekskursantlar xavfsizligini ta’minlash maqsadida xavfli joylarni aniqlash va
chora-tadbirlar ishlab chiqish.