Fanidan O’quv – uslubiy majmua

Mantiqiy o‘tishlar. Yangi ekskursiya xizmatini tayyorlovchi guruh oldida

barcha mavzular mazmunini bir butunga bog‘lash kabi mas’uliyatli vazifa turadi.

Bu masala mantiqiy o‘tishlar yordamida hal bo‘ladi. Mantiqiy o‘tishlar

ekskursiyaning mustaqil bo‘lmasada, lekin muhim qismi hisoblanadi. Yaxshi

tuzilgan mantiqiy o‘tishlar ma’lumotlarni bayon etishdagi ketma-ketlikni

ta’minlaydi, keyingi mavzuosti qiziqish bilan qabul qilinishini kafolatlaydi.

Ko‘pgina hollarda ekskursiya xizmatida bir mavzuostidan boshqasiga o‘tishda

rasmiy (konstruktiv) o‘tishlardan foydalaniladi. Ekskursiya mavzusining mazmuni

bilan bog‘liq bo‘lmagan, ekskursiya xizmatining bir qismi bilan ikkinchisi o‘rtasida

«bog‘lovchi ko‘prik» bo‘lmagan o‘tishlar rasmiy o‘tishlar deb yuritiladi (masalan,

«endi maydon bo‘ylab yuramiz»; «endi biz sizlar bilan kuzatishni davom
82

ettiramiz»; «kelinglar, yana bir ajoyib joyni ko‘ramiz»). Bunday rasmiy o‘tishlarni

ishlatishni inkor qilish yoki ekskursiya jarayonidagi xatolik deb qarash ham

noto‘g‘ridir. Agar ob’ektlar orasidagi masofadan sanoqli soniyalarda o‘tilsa

(avtobusda, poyezdda, qayiqlarda) bunday o‘tishlar majburiy ishlatiladi (masalan,

«endi o‘ng tomonga qarang» yoki «endi yon tomonda joylashgan obidaga e’tibor

berishingizni so‘rayman»). Yana ob’ektlar muzey va ko‘rgazmalardagi mavzuli
zallarda, devorlarda bir-biriga nisbatan zich joylashgani sababli ham rasmiy

o‘tishlardan foydalaniladi. Rasmiy o‘tishlar mavzuostilar orasida «bog‘lovchi

ko‘prik» bo‘lmasada, ekskursantlarni keyingi ob’ekt bilan tanishishga yo‘naltiradi.

Mavzu bilan uyg‘unlashtirilgan mantiqiy o‘tish samaraliroqdir. Bunday o‘tish

guruhning keyingi to‘xtash joyiga harakatlanishidan oldin yoki ob’ekt oldidagi

to‘xtash joyida tugashi mumkin. Mantiqiy o‘tishning davomiyligi bir ob’ektdan

ikkinchisiga o‘tish vaqtiga teng bo‘ladi.