Fanidan O’quv – uslubiy majmua

Hikoya va individual matn. Hikoyaning muvaffaqiyati individual matnning
qay darajada sodda nutq tarkibiga yaqinligiga va gidning nutq qobiliyatlari

qanchalik hisobga olinganligi bilan o‘lchanadi. Matnlarning ongimizga ta’siri

darajasi ko‘p sabab va shartlarga bog‘liq (mantiq, isbot, mavzu, axborotning
yangiligi, notiqning psixologik aloqaga kira olishi qobiliyati va b.). Biroq nutqda

uning xususiyatlari, tarkibiy tuzilmasi, o‘ziga xosligi ham muhimdir.

Bir xil mavzuga oid gidlarning individual matni mazmunida, ma’lumotni

yoritishda, tarixiy hodisalar, faktlarni baholashda o‘xshashlik bo‘ladi. Gidning

individualligi nimada namoyon bo‘ladi? Gidlar bir mavzudagi ekskursiya xizmatini

o‘tkazishda bir xil narsani turlicha hikoya qiladilar. Ular hikoyasi mazmunan bir xil

bo‘lsada, so‘z boyligidan foydalanish shakli, hissiyotlilik darajasi turlicha bo‘ladi.

Ekskursiya metodikasi giddan individual matnni tayyorlashida oddiy ma’ruzachi va

gidning nutqi orasidagi farqni anglashni talab etadi. Ekskursiya xizmati davomida

ko‘rsatilishi zarur bo‘lgan ob’ektlar gidni «shoshiltiradi», 2-3 soat davomida

ekskursantlarning tik oyoqda va ochiq havoda bo‘lishi gidlarni qisqa gapirishga,

guruh oldida turgan ob’ektlarni aniq tavsiflashga, hodisalarni lo‘nda hikoya

qilishga majbur qiladi.

Gid hikoyasining davomiyligi ob’ekt o‘ziga jalb qila olishi mumkin bo‘lgan

vaqtdan ziyod bo‘lmasligi, ko‘p holda bu jarayon 5-7 daqiqani tashkil etadi. Agar

bu vaqtga rioya etilmasa, hikoya qanchalik jonli bo‘lmasin, hech qanday usullar

ekskursantlar

diqqat-e’tiborini
tiklay
olmaydi.
Shuning
uchun,
uslubiy

adabiyotlarda «ob’ekt tili» degan atama ishlatiladi. Gidning asosiy vazifalaridan

biri ham ob’ektni «gapirtira olishi»dir.

81