Фанидан маъруза матни

Тайѐргарлик ишларига
- текшириш ишлари ҳажми, дастурлар тузиш, календар режалари, 
сметалар, алоҳида ишларни бажаришга кўрсатмалар, техника хавфсизлиги, асбоб ва жиҳозларни 
тайѐрлаш, мутахассисларни ва ѐрдамчи ходимларни танлаш ва бошқалар киради. 
Булардан ташқари, бошланғич камерал ишлар изланишнинг асосий босқичини ташкил 
этади. Бунда изланиш бажариладиган объект бўйича бор материалларни йиғиш, таҳлил қилиш, 
архив ва адабиѐт материалларини, тапографик хариталарини, аэроснимкаларини, олдинги 
экспедиция ҳисоботларини таѐрлаш ва ўрганиш керак бўлади. 
Ҳар бир изланиш ишлари учун тайѐр материаллар ҳисоботи ѐзилгандан кейин бошланғич 
камерал ишлар охирига етказилган бўлади. 
Дала ишлари
- тўғридан тўғри дарѐ, кўл ва сув омборларида, каналларда бажарилади. Дала 
ишларини бажаришда олинган ўлчаш натижаларини олдиндан қайта кўриб, текшириб чиқиш 
зарурдир. Бу хатоликнинг камайишини ва ўз вақтида қайта кузатиш ишларини бажаришни амалга 
ошириш имконини беради.
Дала ишларига ҳар хил лаборатория: сувнинг химиявий таҳлили, қаттиқ чўкиндилар 
таҳлили, ер қатлами физик ва механиқ таркибини текшириш ва бошқалар киради. 
Тайѐр камерал ишлар 
изланишнинг энг охирги босқичи бўлиб, ҳамма олинган 
натижаларни қайта ишлаш, уларни расмийлаштириш ва ҳисоботни тузиш каби ишларни амалга 
оширишни талаб қилади. 
Техник топшириқ ва дастурлар 
Гидроэнергетик ишларни бажаришда техник топшириқни аниқ билиш зарур, чунки бу 
топшириқ асосида дастурлар, смета ва бошқа лойиҳалар тузилади. 
Техник топшириқ (ТТ) лойиҳанинг бош муҳандиси томонидан тузилади ва изланишнинг 
аниқ мақсадини, масалаларини давом этиш муҳлатини, хужжатларни бериш муҳлатини кўрсатиш 
керак. 
Гидрологик ишларни бажариш учун техник топшириқ қуйидагича бўлиши керак: 
1. Объектнинг номи, лойиҳалаш жараѐни; 
2. Сув хўжалиги комплекси масалаларининг қисқача мундарижаси (энергетика, сув 
таъминоти, суғориш, балиқчилик ва бошқалар); 
3. Сув объектидан фойдаланиш чизмасининг қисқача характиристикаси, иншоотлар 
створининг жойлашиш вариантлари, шу жумладан вақтинчалик объектлар ҳамда лойиҳаланаѐтган 
гидроузел асосий параметрлари ва бошқалар. 

---

4. Олдинги лойиҳалаш босқичлари бўйича мутассади ташкилотлар қароридан кўчирма, 
изланиш ва уни ташкил қилиш ишларини белгилаш; 
5. Гидрологик масалалар;
6. Махсус талаблар (сув таркиби, дарѐдан ўтиш маълумотлари), айрим гидрологик 
масалаларнинг ҳал қилиш учун;
7. Лойиҳалаш жараѐнининг қурилиш ва бошқа ташкилотлар учун керакли гидрометрик 
маълумотларини кўрсатиш; 
8. Изланиш материалларини кўрсатиш даврлари (ҳисобий, гидрологик характеристикалар, 
техник ҳисоботлар ва гидрологик ѐзишмалар). 
Гидрографик асосда ҳамма створлар жойлашиш схемалари кўрсатилган иншоотлар, асосий 
ва ѐрдамчи иншоотлар компановкаси техник топшириққа илова қилиниши керак, чунки бу 
маълумотлар дарѐнинг гидрологик режимига таъсир кўрсатади. 
Дастур эса техник топшириқда кўрсатилган комплекс изланиш ишларини асослаб 
бериши зарур.
Дастур жуда ихчам, аниқ кўринишда малакали мутахассислар томонидан тузилади. 
Гидрологик изланиш дастури қуйидагилардан иборат бўлиши керак: 
1.Изланиш бажариладиган районнинг қисқача физик-географик характеристикаси; 
2. Гидрологик ва метеорологик ўрганилганлиги; 
3. Гидрологик изланишнинг ҳажми ва таркиби (илова шаклида бажариладиган ишлар 
ҳажми, гидрометрик пунктлар ва бошқалар) келтирилади. 
Бу бўлим дастурнинг асосий ишчи ҳужжати ҳисобланади. Бу бўлимда: 
а) Юқори бьеф, мухандислик масалалари, таркиби, ҳажми, иш бажариш усуллари, иш 
бажариш шартлари; 
б) Иншоот жойлашадиган район; 
в) Қуйи бьеф; 
4. Камерали ишлар. 
Дастур тузилгандан кейин экспертизадан ўтказилади ва муносиб кўрсаткичларга биноан 
тасдиқланади.