Fanidan laboratoriya mashgulotlari uchun uslubiy qo’llanma Toshkent 2005



Download 375,82 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/4
Sana11.10.2019
Hajmi375,82 Kb.
#23388
  1   2   3   4
Bog'liq
umumiy geologiya


O’zbekiston Respublikasi 

Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 

Abu Rayhon Beruniy nomidagi 

Toshkent davlat texnika universiteti 

 

 

    

fanidan  laboratoriya mashgulotlari uchun 

uslubiy qo’llanma 

 

Toshkent  2005 

 

     UDK: 550.8:528 

Tuzuvchilar: Toshmuxamedov B.T. 

Shermuxamedov T.Z. 

Xodjaev X.S. 

 

«Umumiy geologiya» fanidan laboratoriya 



mashg’ulotlari uchun uslubiy qo’llanma Toshk. Dav. 

Texn. Un. Tuzuvchilar: B.T.Toshmuxamedov, 

Shermuxamedov T.Z., Xodjaev X.S. .Toshkent, 2005. 50 b. 

 

Ushbu    uslubiy  qo’llanma  ko’n  ishalri,  foydali 



qazilma geologiyasi, kon-elektromexanikasi, kartografiya 

va  kadastr  bakalavr  talabalari  uchun  o’tiladigan 

dastlabki tabiiy fandir.  

Fanni o’qitishdan maqsad yo’nalish talabalarida 

umumgeologik tayyorgarlik yaratishdir. 

 

Laboratoriya  mashg’ulotlari  3  qismdan  iborat 



bo’lib,  minerallar,  tog’  jinslari  va  geologik  xaritalar 

haqida  ma’lumot  berilgan.  Qo’llanma  kon-geologiya 

hamda  neft  va  gaz  fakultetlarining  ixtisoslashgan 

kafedralari  dasturlari  asosida  tayyorlangan.  Shuningdek 

«,Geologiya»  kafedrasida  ishlagan  ko’plab  professor-

o’qituvchilarning 

pedagogik 

tajribalari 

hisobga 

olingan. 

 «Geologiya,  mineralogiya  va  petrografiya» 

kafedrasi 

 

Abu  Rayhon  Beruniy  nomidagi  Toshkent  davlat 



texnika  Universiteti  ilmiy-metodik  kengashi  qaroriga 

asosan chop etildi. 

  

 

 



Taqrizchilar:  

M R I      

sector     boshlig`i

        


M i ru s mo n ov  M . A .

 

TDTU Gidrogeologiya va injenerlik        



geologiysi 

kafedrasi 

dotsenti  

g.m.f.n Kayumova N.M.                 .        

                                                    

  @ Toshkent davlat texnika universiteti   2005 

                                                   

                                    

K I R I SH 

Ushbu  uslubiy  qo’llanma  foydali  qazilmalar 

geologiyasi  va  qidiruv  ishlari  5440800,  konchilik  ishi 

5540200, konchilik elektromexanikasi 5521400, geodeziya, 

kartografiya  va  kadastr  54440100  yo’nalishlarning 

o’quv  rejasi  asosida  tuzilgan.  Amaliyot  mashg’ulotlari 

quyidagi maqsadlarni ko’zda tutadi: 

1.  Talabalarni  eng  muhim  jins  yaratuvchi  va  ba’zi 

ruda minerallari va Yer qobig’ini tashkil qilgan magmatik, 

cho’kindi 

va 

metaformik 



tog’ 

jinslari 

bilan 

tanishtirishdir. 



2.  Talabalarni  qatlamning  joylashish  elementlari  va 

tog’ kompasining tuzilishi bilan tanishtirishdir. 



3.  Talabalarni  geoxronologik  jadval  va  geologik 

xaritaning  elementlari  (burmalar,  uzilmalar,  tog’  jins 

qatlamlarining 

o’zaro 


moslanmasdan 

yotishlari, 

magmatik  jinslarning  shakllari)  bilan  va  ularni  plan  va 

kesmaga tushirishning usullarini o’rgatishdir. 

4.  Katta  masshtabdagi  geologik  xaritalarni  o’qishni 

bila olishni o’rgatishdir. 

Laboratoriya 

mashg’ulotlari 

quyidagilarni 

o’rganish yo’li bilan olib boriladi: 

-  eng  muhim  jins  yaratuvchi  va  ba’zi  ruda 

minerallari  va  tog’  jinslarining  namuna  kollektsiyalari, 

tasnif  (klassifikatsiya)  sxemalari  va  jins  yaratuvchi 

minerallarni aniqlaydigan o’qish jadvallari

-  turli  chizmalar,  blok  diagrammalar,  geologik  xarita 

elementlari tushirilgan- masala xaritalari, o’quv geologik 

xaritalar, kesmalar, stratigrafik ustunlar. 

Shunday qilib Umumiy geologiya fanining amaliy 

mashg’uloti kuyidagi qismlardan iborat: 

1.Jins yaratuvchi va ba’zi ruda minerallari va 

ularning fizik xossalari; kimyoviy tasnifi (klassifikatsiyasi). 

2.Magmatik tog’ jinslari (intruziv va effuziv). 

3.Cho’kindi tog’ jinslari (bo’lakli, kimyoviy va 

organik). 

4.Metamorfik tog’ jinslari. 

5.Tog’ kompasining tuzilishi va qo’llanishi. 

 

6.Geologik  xaritalarni,  geologik  profillarni  va 

stratigrafik ustunlarni tuzish printsiplari. 

Laboratoriya  mashg’ulotining  asosiy  maqsadi 

o’qituvchining  rahbarligi  va  kuzatuvi  ostida  talabalarni 

mustaqil 

ishlashga 

o’rgatishdir, 

ya’ni 

barcha 


mashg’ulotlar  tajribali  o’qituvchilar  nazorati  ostida 

o’tkaziladi.  Ular  har  bir  talabaning  ishini  tekshirib 

boradilar  va  ularga  alohida  tushuntiradilar.  Har  qaysi 

qismni boshlashdan oldin o’qituvchi talabalarga nima ish 

qilishini  tushuntirib  beradi.  Laboratoriya  mashg’uloti 

uchun  har  bir  talabaning  qilgan  ishlarini,  aniqlagan  mi-

neral va tog’ jinslarini yozish uchun alohida o’z daftari 

bo’lishi  kerak.  Bu  daftar  vaqti-vaqti  bilan  o’qituvchilar 

tomonidan tekshirilib turiladi. 

Talabalarning bilimini sinashda quyidagilar: 



1. Eng muhim jins yaratuvchi va ruda minerallarni va 

tog’ jinslarini ta’riflashda kontrol ish natijalari; 

2.  Planda  va  kesmada  geologik  xarita  elementlarini 

tushirish buyicha kontrol ish natijalari; 

3.  Tog’  kompasi  yordamida  qatlamning  joylashish 

elementlarini  o’lchash  va  uni  xaritaga  tushirishni  bilish 

darajasi; 

4. Geologik o’quv xaritalariga qarab geologik 

kesmalarni chizish va stratigrafik ustun tuza olishi hisobga 

olinadi. 

 

JINS HOSIL QILUVCHI MINERALLAR VA ULARNING 



FIZIK XOSSALARI. 

Yer    qobig’ining  ichida  va  uning  sirtida  bo’lib 

turadigan  xilma-xil  fizik-kimyoviy  va  termodinamik  

jarayonlar    natijasida    vujudga  kelgan  tabiiy  kimyoviy 

birikmalar  yoki  sof  tug’ma  elementlar  minerallar  deb 

yuritiladi.Ular qattiq, suyuq va gaz holatlarida uchraydi. 

Hozirgi  vaqtda  ma’lum  bo’lgan  va  mineralogiya 

kursida tekshiriladigan 3000 ga yaqin minerallarning juda 

oz  qismi  tabiatda  keng  tarqalgan  bo’lib,  ular  asosan 

tog’  jinslarining  tarkibida  uchraydilar.  Shuning  uchun 

ham ular "jins hosil kiluvchi minerallar" deb yuritiladi. 

Minerallarning muhim  fizikaviy xossalariga 

quyidagilar kiradi: 

1.  Morfologik  xossalari  -  kristall  formalari,  ularning 

tabiiy o’simtalari, agregatlarining tuzilishi, konkretsiyalar, 

jeodalar, oolitlar. 

2. Optik xossalari - mineral bo’lagining rangi, izining 

rangi, tiniqligi, yaltiroqligi. 

3.  Mexanik  xossalari  -  mineralning  qattiqligi  /MOOS 

shkalasi/, ulanish tekisligi, sinishi va mo’rtligi. 

4.  Kimyoviy  xossalari  -  xlorid  kislotasi  bilan 

reaktsiyaga kirishishi, erishi, mazasi va hidi. 

5. Boshqa xossalari - solishtirma og’irligi, magnitlik 

xususiyati va boshqalar. 

Minerallarning  qattiqligi  -  mineralning  tashqi 

mexanik  kuchga  /tirnashga  yoki  boshka  kuchlarga/ 

qarshilik  ko’rsatish  darajasidir.  Mineralning  qattiqligini 

uning yangi yuzasidan aniqlash kerak. Nuragan, mayin va 

tuproqsimon minerallar agregati noto’g’ri va kam qat-


tiqlikka  ega.  Quyidagi  MOOS  shkalasida  10ta  etalon  qilib 

olingan minerallar keltirilgan. 

 

 

Etalon minerallar 



MOOS 

shkalasi 

buyicha 

qattiq-


ligi 

Qattikligini 

MOOS 

shkalasida 



aniqlash 

Absolyut 

qat-

tiqligi 


(kg/mm

2



 

Talk Mg


3

(OH)


2

(Si


4

O

10



 

 



 

 



 

Qolga 


yog’dek un- 

naydi, 


kog’ozga 

chizadi 


 

2,4 


 

 

Gips CaSo



4

*2H


2

 



 

 



tirnoq bilan 

chizsa buladi 

 

36 


 

 

Kalsit CaCO



3

 

 



 

 



mis simi 

chizadi 


 

 

109 



 

 

Flyuorit CaF



2

 

 



 

 



mis sim va 

oyna 


chizmaydi 

 

189 



 

 

Apatit Ca



5

(PO


4

)

3



F

1

cl 



 

 



 

 

oynani 



bilinmas 

    chizadi 

 

 

536 



 

 

Ortoklaz K(AlSi



3

O

8



 



oynani 

chizmayedi 

 

796 


Kvars SiO

2

 



 

 



oynani oson 

chi 


zadi 

1120 


 

 

Topaz Al



2

(F

1



OH)SiO

4

 



 

 

 



 

 



 

oynani deyarli 

kesadi 

 

 



1427 

 

 



 

Korund Al

2

O

3



 

 



 

oynani kesadi 

 

2060 


 

 

Olmos S 



10 

oynani oson-

gina kesadi 

1006


 

 



Ulanish tekisligi - mineralning ma’lum kristallografik 

yo’nalish  bo’ylab  oynadek  yaltiroq  tekis  yuza  hosil 

qilishi.  Ulanish  tekisligi  uncha  mayda  bo’lmagan 

minerallar donalarida aniqlanadi. 

Ulanish tekisligi minerallarda quyidagicha bo’lishi 

mumkin:  

bir tomonlama         -slyuda gips

ikki tomonlama 

-dala shpati, piroksen, amfibol-

/prizma bo’ylab/; 

uch tomonlama 

-kalsit /romboedr 

bo’ylab/,galenit; 

turt tomonlama 

-flyuorit /oktaedr bo’ylab/ 

olti tomonlama 

-sfalerit /rombododekaedr 

bo’ylab/ 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



  Ulanish 

tekisligi 

turlari 


Hosil bo’lishi 

Misollar 

  O’ta 

mukammal 



 

 

 



Mukammal 

 

 



 

O’rtacha 

 

 

Nomukamm



al va ulanish 

tekisligi 

bo’lmagan 

mineral juda osonlik bilan 

ayrim plastinkalarga ajrala- 

di. 


 

mineral ulanish tekisligi 

bo’y- 

lab osongina bo’laklarga aj- 



rab ketadi. 

 

mineral ulanish tekisligi va 



boshqa tomonlar bo’ylab 

ajramaydi. 

 

mineral kamdan-kam ulanish 



yuzasi buylab parchalanadi. 

slyuda, 


talk,xloritlar

.          

 

kalsit, galit, 



dala 

shpatlari 

 

avgit, shox 



aldamchisi  

 

 



kvars, 

nefelin,   

apatit        

 

Yaliroqlik - mineralga tushgan yorug’lik oqimini 



orqaga qaytarish xususiyati. Mineralning yaltiroqligi uning 

sindirish ko’rsatkichiga /n/  bog’likdir va u quyidagicha 

bo’linadi: 

metaldek /n>3,0/ - pirit, galenit; 

yarim metaldek /n=2,6 3,0/ - magnetit, ilmenit; 

metaldek yaltiramaydigan /n<2,6/; 

 olmosdek 

- kassiterit, sfalerit; 

 sadafdek 

- talk, slyuda; 

 shishadek 

- dala shpatlari, kalsit; 

 yog’dek 

- nefelin, kvars /sinimida/. 

Mineral  donalaridan  tashkil  topgan  agregatlarning 

yaltiroqligi  agregatdagi  donalarning  joylanish  formasiga 

va  uning  katta-kichikligiga  bog’likdir  va  u  quyidagicha 

bo’ladi: 

ipakdek 


- gips, selenit, xalsedon; 

 

 



mumdek 


- serpentin, xalsedon; 

xira tuproqdek    - kaolin, limonit. 

Minerallarning  tinikligi  -  plastinkalardan  nurni 

utkazishiga  karab  tinik  /tog’  xrustali,  gips;  osh  tuzi/,  va 

tinikmas buladi. 

Sinish  -  mineralni  sindirganda  yoki  bulganda  xosil 

buladigan  yuza  bo’lib  u  kuyidagicha  bo’ladi: 

chig’anoksimon; zirapchasimon; tuprok- simon. 

chig’anoksimon 

- kvars; 

zirapchasimon 

- tolali gips, asbest; 

tuproqsimon 

- kaolin, limonit. 

Minerallarning  rangi  -  doimiy  /idioxromatik/  va 

uzgaruvchan 

/alloxromatik/ 

buladi. 


Birinchisi 

minerallarning  ichki  tuzilishiga  va  tarkibiga,  ikkinchisi  esa 

minerallarning  ichiga  kirib  kolgan  mayin  rang  beruvchi 

moddalarga bog’lik. 

Doimiy rangli minerallar - yashil xlorit, ok albit, tilla 

sariq auripigment. 

O’zgaruvchan  rangli  minerallarga  kvars  kiradi. 

Uning  turlari  pushti,  binafsha  /ametist/,  qora  /marion/, 

shaffof /tog’ billuri/, sariq /tsitrin/, yashil /xrizokraz/. 

Irizatsiya  /aldamchi  rang/  -  ayrim  shaffof 

minerallarning  rangi  ba’zan  xilma-xil  buladi.  Bu 

tushayotgan  nurning  ulanish  tekisligining  darzlari,  ichki 

yuzasidan qaytishi - interferentsiyasiga bog’lik. Masalan, 

labrador  ko’k  va  yashil  bo’lib,  opal  esa  sadafdek 

tovlanib turadi. 


Tovlanuvchanlik - mineral yuzasida boshqa tarkibdagi 

mayin  mineral  po’stlarining  bo’lishiga  bog’lik 

/xalkopirit, bornit/. 

Mineral  chizig’ining  rangi  -  mayin  kukun  holidagi 

mineralning  rangi  ko’pincha  mineral  donasining  rangi 

bilan to’g’ri kelmaydi. 

Piritning rangi somonsimon sariq bo’lib, chizig’i 

esa qoradir. 

Flyuoritning rangi yashil, binafsha bo’lib, chizig’i 

esa oqdir. 

Gematitning rangi qora, chizig’i olchasimon qizil 

bo’ladi. Mineral  chizig’ining  rangini  aniqlash  

uchun  glazur  bilan qoplanmagan farfor 

plastinkasiga chiziladi. 

   

 

 



 

O’quvchilar amaliyot mashg’uloti vaqtida quyidagi 

klasslardagi  minerallar  va  ularning  qisqacha  tarifi  bilan 

tanishadilar: 

1. 

Sof tug’ma elementlar



: grafit - S, olmos - S 

2. 

Sulfidlar:

  galenit-PbS,  xalkopirit-FeCuS,  pirit-FeS

2



sfalerit-ZnS. 



3. 

Galoidlar:



  galit-NaSl, silvin-KSl, flyuorit-CaF

2



4. 

Oksidlar va gidroksidlar:

 kvars-SiO

2

, opal-SiO



2

nH

2



O, 

xalsedon-SiO

2

, magnetit-Fe



3

O

4



, gematit-

Fe

2



O

3

, limonit-Fe



2

O

3



*3H

2

O; korund-Al



2

O

3



5. 

Karbonatlar:

kalsit-CaCO

3

, dolomit-CaMg(CO



3

)

2



, tserusit-

PbCO


3

, magnezit-MgCO

3

, siderit-FeCO



3

6. 



Sulfatlar:

 gips-CaSO

4

2H

2



O, angidrid-CaSO

4

, barit-BaSO



4

7. 



Fosfatlar:

  apatit-Ca

5

(PO



4

)

3



F

1

cl. 



8. 

Silikatlar:

 

olivin-MgFe



2

SiO


4

turmalin-murakkab 



boralyumosilikat,  piroksenlar  /avgit/  - 

Ca(MgFeAl)-[(SiAl)

2

O

6



], 

amfibollar-

/rogovaya obmanka/, 

9. 


Slyudalar: 

 muskovit-KAl

2

[F,OH]


2

[AlSi


3

O

10



]; biotit-

K[FeMg]


3

[F

1



OH]

2

[AlSi



3

O

10



xlorit-[FeMg]

5

Al[OH]


8

[AlSi


3

O

10



]; talk-Mg

3

(OH)



2

[Si


4

O

10



];  

asbest 


va serpentin-Mg

3

(OH)



3

[Si


4

O

10



]; kaolinit-Al

4

(OH)



3

[Si


4

O

12



]; 

dala shpatlari: ortoklaz-K[AlSi

3

O

2



], mikroklin-K[AlSi

3

O



8

]; 


nefelin-Na-[AlSiO

4

], va plagioklazlar yoki kalsiy - natriyli 



dala shpatlari. 

 

Grafit – C 



 

Singoniyasi  geksagonaldir.  To’g’ri  kristallari 

kamdan-kam.  Ba’zan  oltiburchakli  plastinkachalar, 

tabletkachalar  shaklida  bo’ladi.  Agregatlari  ko’pincha 

mayda 


tangachalardan 

iborat, 


rangi 

kulrangdan 

qoragacha.  Cрizig’i  yaltiroq  qora.  Qattiqligi  1.  Qo’lga 

yog’likdek  surkalib,  qo’lni  va  kog’ozni  qoraytiradi. 

Sol.og’.  2,09-2,23.  Tabiatda  donador  varaqasimon  zich 

massa shaklida marmar va gneys jinslari orasida uchraydi. 

Grafit tigellar tayyorlashda,  

 

   



 

 

qo’yish ishlarida, qalamlar chiqarishda, buyoqchilikda va 

boshqa sohalarda ishlatiladi. 

 

Galenit –



 

PbS 


 

Kristallari  kub  shaklda.  Rangi  qo’rg’oshindek 

kulrang.  Chizig’i  kulrang  -  qora  va  metalldek  yaltiroq. 

Qattiqligi.  

                               

Ulanishi  kub  bo’yicha  o’ta  mukammal.  Sol.og’. 

7,4-7,6. Eng muhim qo’rg’oshin rudasi. 

 

Xalkopirit - CuFeS



2

 /mis kolchedani/ 

 

Kristallari  juda  kam.  Odatda  yaxlit  massalar,  xol-xol 



donalar  ko’rinishida  uchraydi.  Rangi  jez-sarik,  chizig’i 

yashilroq-qora. Shaffof emas. Metal kabi  kuchli yaltiraydi. 

Qattiqligi  3-4.  Sol.og’.  4,1-4,3.  Misning  eng  muhim 

rudasi.  Ko’pincha  pirit,  galenit  va  kvars    bilan  birga 

uchraydi. 

 

Pirit - FeS



 

Kristallari  ko’pincha  kub  shaklida  bo’ladi.  Rangi 



och-jez  sariq.  chizig’i  yaltiroq  qora,  metaldek  yaltiroq. 

Qattiqligi 6-6,5, sol.og’. 4,9-5,2. Sulfat kislota olish uchun 

ishlatiladi. 

 

Flyuorit - CaF



 

Kristallari  kubik,  kamroq  sakkiz  burchakli  bo’ladi. 



Ko’pincha xol-xol, yaxlit donali massa shaklida uchraydi. 

Rangi  kamdan-kam  rangsiz  va  shaffof  bo’ladi.  U 



ko’pincha  sariq,  yashil,  havo,  gunafsha  rangli  bo’ladi. 

Qattiqligi.  Ulanish  tekisligi  mukammal.  Sol.og’.  3,0-3,2. 

Metallurgiyada,  plavik  kislota  olishda,  shaffof  va  rangsiz 

turlari optikada ishlatiladi. 

 

 

                       



10 

               



 

Galit /osh tuzi/ - NaCl 

 

Kristallari  kub  shaklida  bulib  shishadek  yaltiraydi: 



ulanish tekisligi takomillashgan. Toza massalari shaffof va 

rangsiz  yoki  oqdir.  Suvda  oson  eriydi.  Aralashmalar  uni 

qizil,  sariq,  kulrang  va  osmonrang,  ko’ng’ir  va  qoraga 

buyaydi. Qattiqligi. Sol.og’.2,1-2,2. Mazasi sho’rdir. Galit 

oziq-ovqat,  kimyo,  metallurgiya  va  teri-charm  sanoatida 

qo’llaniladi. 

 

Korund - Al



2

O



 

Kristallari  bochkasimon,  ustunsimon  piramida  va 

plastinka shaklida uchraydi. Rangi ko’proq ko’kish yoki 

sarg’ish-kulrang bo’lib, xilma-xil rangli shaffof kristallari 

ham  uchraydi.  Qimmatbaho  shaffoflari:  leykosapfir  -

rangsiz,  sapfir-ko’k,  rubin-qizil,  "sharq  ametisti"- 

binafsha,  "sharq  zumrati"-  yashil.  Qattiqligi  -  9.    Ulanish 

tekisligi yo’q. Abraziv materiallar sifatida ishlatiladi. 

 

Gematit - Fe



2

O



 

Sinonimlari:  yaltiroq  temir  tosh,  temir  slyudasi,  qizil 

temir  tosh.  Magnetit  o’rnidagisi  martit  deb  ataladi. 

Ko’pincha  plastinkasimon,  romboedrik  va  kichik 

taxtasimon  kristallar;  agregatlar  esa  yaxlit  zich  yashirin 

kristallangan massalar, varaq-varaq holda uchraydi. Rangi 

po’lat  rangdan  temir  rangigacha  bo’lgan.  Chizig’i 

olcha  qizil.  Yrim  metal  kabi  yaltiraydi.  Qattiqligi  ,5-6,0. 

Ulanish  tekisligi  yo’q.  Sol.og’.  5-5,2.  Eng  muhim  temir 

rudasi. 


 

Magnetit - MgFe

2

O



 

Singoniyasi  kubik.  Kristallari  ko’proq  sakkizqirrali 

kiyofada  bo’ladi.  Kup  hollarda  yaxlit  donador  massalar 

yoki xol-xol donalar  

 

 



 

11 

holida  uchraydi.  Rangi  temir  kabi  qora.  Chizig’i  qora. 

Yrim  metal  kabi  yaltiraydi.  Qattiqligi  5,5-6,0Ulanish 

tekisligi  yo’q.  Sol.og’.  4,9-5,2.  Kuchli  magnit  tortish 

xususiyatiga ega. Eng muhim temir rudasi. 

 

Kvars-SiO



 

Kristallari  odatda  cho’ziq  prizma  shaklida  bo’ladi. 



Agregatlari  donador.  Zichlangan  kristallardan  iborat, 

ba’zan  ayrim  kristallari  juda  katta  bo’lib  o’sadi. 

Kvartsning  yashirin  kristalli  turi  xalsedon  deyiladi. 

Xalsedonni  yo’l-yo’l,  kontsentrik-zonal  turi  "agat"  deb 

yuritiladi.    Bunday  tuzilish  turli  rangli  xalsedon,  ba’zan 

kvarsdan 

iborat 

kavatlarning 



navbatma-navbat 

joylanishidan vujudga keladi. 

Kvarsning  rangi  xilma-xil.  Uning  navlari  ham  ko’p. 

Masalan,  ravshan  kristalli  tinik  kvars  "tog’  billuri", 

binafshasi "ametist", qorasi "morion" va tillarangli sarig’i 

"tsitrin"  deb  yuritiladi.  Xalsedon  ham  xilma-xil  tuslarda 

bo’ladi. 

Agatlar  yoki  onikslar  kontsentrik  zonal  yoki  bir  tekis 

parallel juda yupqa xaltsedon qavatlaridan tuzilgan bulib, 

har xil tus va ranglarda uchraydi. 

Kvarts  shisha  kabi  yaltiraydi,  xaltsedon  mum  kabi 

goho xira tovlanadi. Sinimi chig’anoksimon, qattiqligi - 7. 

Sol.og’.  2,65.  P’ezoelektrlanish  xususiyatiga  ega.  Y’ni 

mexanik  kuchlar  ta’sirida  unda  elektr  zaryadlari  hosil 

bo’ladi. Erish temperaturasi 1713

0



Kvars  va  xalsedon  zebu-ziynat  buyumlari,  optik 

asboblari  uchun,  aniq  mexanikada,  radiotexnikada, 

kislotaga  va  o’tga  chidamli  idishlar,  kvars  lampalari 

yasashda, oyna sanoatida va boshqalarida ishlatiladi. 

 

Limonit - Fe



2

O



nH

2

O /qo’ng’ir temirtosh/ 



 

Ko’pincha  oqiq,  buyraksimon  yoki  stalaktit 

shakllarida  yoki  zich  yaxlit,  g’ovak,  shlaksimon, 

kukunsimon massalar tarzida  

uchraydi. 

 

 

 



   

 

 



 


Download 375,82 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish