Fanidan barcha bakalavriat ta’lim yo

modda turini, zaharli modda dozasini va shikastlangan hududdan qanday qilib 
odamlarni zaharlamasdan olib chiqib ketish yo’llarini belgilab beradilar. 
Shikastlanish o’chog’i aniq o
’
rganilgandan keyingina avariya sodir bo’lgan joydagi 
va unga yaqin atrofda yashovchi axoli ogoh etiladi. Buni eshitgan fuqarolar nafas 
organlarini saqlovchi (gazniqoblar) va terini himoya qiluvchi kiyimlarni (plash, 
yopg’ich) kiyib, darxol zaharlangan hududdan xavfsiz hududga chiqib ketadilar. 
Zaharlangan hududdan uzoqroqdagi fuqarolar esa yashash uylarining eshik, 
romlarini mahkam berkitib, ularning gennetikligini oshirib, isitgich jixozlarini, gaz, 
chiroq va boshqalarni o’chirib, o’z uylarida saqlanishlari mumkin. Albatta, bu bilan 

---

218 
ulami kimyoviy zaharlanishdan to’liq qutqarib bo’lmaydi. Agar zaharli moddaning 
miqdori juda ko’p tashqariga chiqib ketgan bo’lsa, zararlangan o’choq atrofidagi 
hamma yashovchi odamlarni tartib va osoyishtalik bilan tezda xavfsiz joylarga 
ko’chirish zarur. Avariya sodir bo’lgan joylarda xizmat qiluvchi fuqarolarning 
hammasini evakuatsiya qilib bo’lmaydi. Ularning malum qismi shu yerda qolib, 
zaharli moddadan saqlovchi vositalami kiyib, tashqariga KTZMning chiqishini 
to’xtatish choralarini ko’radilar (bunda jo’mrakni burash, KTZMni bir joydan 
ikkinchi joyga haydash, texnologik jarayonni to’xtatish. KTZM solingan idishni 
tuzatish, texnologik jarayonni va boshqa sababchi omillarni to’xtatish ishlari 
bajariladi). Avariya to’xtatilgandan keyin, malum bir vaqt mobaynida (zaharlovchi 
moddaning tabiatiga qarab) avariya o’chogo’ida xizmat qilgan va zaharlangan 
hududda qolgan odamlar tibbiy ko’rikdan o’tkaziladi. Agar KTZM nafas yo’liga