Fanidan barcha bakalavriat ta’lim yo

turishdir. Bunda arteriyaning suyaklarga yaqinroq joyiga bosib turiladigan puls 
nuqtalarini bilish kerak (15-rasm). 
Uyqu va chakka arteriyasi jarohatlanganida esa barmoqlar jarohatning 
pastidan bosiladi. Arteriyalarni barmoq bilan bosib turish qon oqishini vaqtincha 
to’xtashning eng oson va tezkor usulidir. Bunda arteriyalar suyak yonidan yoki uning 
ustidan o’tadigan joylar barmoq bilan bosib turiladi (16-rasm). Tomirni barmoq 
bilan bosib, qon to’xtatib turilganidan keyin, mumkin bo’lgan joylarga jgut yoki 
buramaqo’yish va jarohatni steril bog’lama bilan bog’lab qo’yish kerak. Qo’l-
oyoqlarning yirik arterial tomirlari shikastlangan paytlarda jgut (burama) qo’yish 
qonni vaqtincha to’xtatib turishning asosiy usulidir. Jgutni son, boldir. Yelka 
bilaklardan, jarohatga yaqinroq qilib, qon oqayotgan joydan yuqoriroqqa, terini 
qisib qo’ymaslik uchun kiyim ustidan yoki tagiga yumshoq material (bint, ro’molcha 
va b.) qo’yib turib qo’yiladi (17,18-rasmlar). Uni odatda oqayotgan qon to’xtaydigan 

---

193 
darajada tortib turib qo’yish maqsadga muvofiq. Jgut qo’yilgan vaqt, kuni, soati va 
daqiqasini qog’ozga yozib, uni yaxshi ko’rinib turadigan qilib jgut oo’rami tagiga 
qistirib qo’yiladi. 
Qo’yilgan jgut qo’l yoki oyoqda ko’pi bilan 1,5-2 soat saqlab turishi kerak, aks 
xolda qo’l yoki oyoqning jgut qo’yilgan joydan pastki qismidagi to’qimalar halok 
bo’lishi mumkin. Jgut qo’yilgan paytdan hisoblaganda 2 soat o’tgandan keyin 
arteriyani barmoq bilan bosib turib, pulsni tekshirib turgan xolda jgutni 5-10 
daqiqaga asta-sekin bo’shatish va keyin uni oldingi joyidan sal yuqoriroqqa yana 
qo’yib bog’lash kerak. 
Jgut bo’lmagan taqdirda arteriyadan qon oqishini burama qo’yish yo’li bilan