Fanida n tuzuvchi: o’qt. B. Qurbonov

AMALIY MASHG’ULOTLAR MAVZULARI VA ULARNING REJALARI.

1- Mavzu: TARIXSHUNOSLIK FANINING PREDMETI: MAQSAD VA VAZIFALARI

REJA:
1.Tarixshunoslik fanining predmeti, manbalari, metodologiyasi va vazifalari.

2.Yunon tarixshunosligi .
3.Musulmon tarixnavisligi va uning o`ziga xos xususiyatlari.

Etibor bering:

Kirish. Tarixshunoslik tarix fani tarixi. Tarixshunoslik tarixi. Tarixshunoslik ma’nosi. Tarixshunoslikning davrlanishi. Tarixshunoslikning tadqiqot usullari. Tarixshunoslik fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.
Yunon tarixshunosligi. Geradot (mil.av. VI )ning "Tarix", Strabon (mil.av. 64-24 yy.) ning "Geografiya" asarlari. Fukidid. Birinchi ilmiy tarixiy asarlar.
Musulmon tarixnavisligi. Musulmon tarixnavisligining ijtimoiy tafakkuri.
XX asrda tarixshunoslik ilmi.

Adabiyotlar:

1.Karimov I.A. "Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik". T.: O’zbekiston, 1993.
2.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T. 1993.
3.Hamidov A.B. Ara'skie rukopisi i arabskaya rukopisnaya traditsiya. M.1985.
4.Nuriddinov Z. G’arb mamlakatlarining eng yangi tarixi. T.1977 y.
5.Kamoliddinov SH.S. Istoricheskaya geografiya yujnogo Sogda i Toxaristana po araboyazichniм istochnikam. IX- nachala-XIII v.
2-mavzu: ANTIK DAVR TARIXNAVISLIGI

REJA:
1.Tarixiy bilimlarning paydo bo`lishi va rivojlanishi.

2.Eng qadimgi og`zaki va yozma tarixiy yodgorliklar.
3.Zardushtiylik dini tarixining tarixnavisligi.
4.Makedoniyalik Iskandar istilosiga qarshi So`g`d xalqlarining o`z mustaqilligi uchun kurashi tarixshunosligi (mil.av.329-327 yillar)

Etibor bering:

O’tmish haqida bilimlarning paydo bo’lishi. Eng qadimgi tarixiy yodgorliklar. Mif va afsonalar. Qahramonlik dostonlari. Ularni o’rganish ususllari.

Zardo’shtiylik dinining o’rganilishi. Zardo’shtiylik to’g’risidagi yunon-rim yo’zuvchilari, faylasuflari asarlari. Xorijlik olimlarning zardo’shtiylik to’g’risidagi ilmiy tadqiqotlari.
O’rta Osiyoda Aleksandr Makedonskiy bosqini davri tarixshunosligi. Aleksandr Makedonskiyning O’rta Osiyoga yurishlarining tarixiy asarlarda, kundalik va xotiralardagi tasviri. Arrian, Kvint Kursiy Ruf asarlari.

Adabiyotlar:

1.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T.1993.

2.Axmedov B. O’zbekiston tarixi manbalari (qadimgi zamon va o’rta asrlar) T. 2001.
3.Boboev H. Hasanov S. Xorazm zardo’shtiyning vatani.
4.Urmanov M. Mukaddas Avesto "Xalq so’zi” gazetasi 1998 y. Dekabr.
5.Rajabov V.T. Avesto tarixiy manba sifatlari. To’plam.

3-MAVZU: ILK O`RTA ASRLARDA O`RTA OSIYODA TARIXIY BILIMLARNING RIVOJLANISHI

REJA:

1.Ilk o`rta asrlar tarixshunosligi.Tarixnavislik usuli.
2.Arablar istilosi va O`rta Osiyo xalqlarining istilochilarga qarshi kurashi tarixining
tarixshunosligi.
3.At-Tabariy va uning "Payg`ambarlar va podshohlar tarixi" asari.
4.Narshaxiyning "Buxoro tarixi" asari va uning tarixshunoslikdagi ahamiyati.

Etibor bering:

Ilk o’rta asrlardagi tarixnavislik, uning rivoji va ususllari. Eftaliylar, Turk xoqonligi. Turk xoqonligi to’g’risidagi tarixiy ma’lumotlar. Arablar istilosi. Inson faoliyatining barch sohalarida islom dinining hukmronligi.

At-Tabariy (838-923 yy) va uning "Tarix ar-rasul va-l jomi` ul-muluk" ("Payg’ambarlar va podsholar tarixi") asari.
Narshaxiy (899-959 yy) dastlabki mahalliy tarixnavis olim va uning "Buxoro tarixi", nomli asari.

Adabiyotlar:

1.Karimov I.A. "Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik". T.: O’zbekiston, 1993.

2.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T.1993.
3..Axmedov B. O’zbekiston tarixi manbalari (qadimgi zamon va o’rta asrlar) T. 2001.
4.Abu Toxirxoja va boshqalar. Narshaxiyning "Buxoro tarixi" .T. Kamalak 1991.
5.Axmedov B. O’zbekiston xalqlari tarixi manbalari. T.:1991 y.
6.Kamoliddinov SH.S. Istoricheskaya geografiya yujnogo Sogda i Toxaristana po araboyazichniм istochnikam. IX- nachala-XIII v.

4-mavzu: MUSULMON UYG'ONISH DAVRIDA O'RTA OSIYO XALQLARI TARIXI TARIXNAVISLIGI

REJA:
1. IX-XI asrlsrda yaratilgan tarixiy, geografik asarlar hamda ularning bu davrdagi tarixiy bilimlarning rivojida tutgan o'rni.

2. Abu Rayhon Beruniyning tarixiy asarlari va ularning musulmon tarixnavisligidagi ahamiyati
3. Abulfazl Bayhaqiyning "Ma'sud tarixi" asari va uning tarixshunoslikdagi o'rni
4. Musulmon Uyg'onish davri haqidagi tarixiy adabiyotlar va uning O'rta Osiyodagi ta'siri

Etibor bering:

IX-XI asrlardagi arab sayyohlarining tarixiy-geografik asarlari.
Musulmon uyg’onish davri. Dunyoviy va diniy bilimlar, ularning bir-biriga ta’siri.
Abu Rayhon Beruniy (973-1048)ning "Osor ul -boqiya", "Xronologiya", "Mashoxir Xvarizam", "Hindiston " asrlarida tarixiy ma`lumotlar to’plash va izohlash uslubi.
Tarixiy bilimlarning rivojlanishida yangi shakl, yangi mazmun. Beruniy asarlarining musulmon tarixshunosligidagi o’rni.
Abulfazl Bayhaqiy va uning tarixiy asarlarida voqealar bayoni usuli. Musulmon uyg’onisy davri haqidagi tarixiy asarlar. A. Mets. «Musulmon uyg’onish davri». Rekendorf.

Adabiyotlar:

1.Karimov I.A. "Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik". T.: O’zbekiston, 1993.

2.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T.1993.
3.Axmedov B. O’zbekiston tarixi manbalari (qadimgi zamon va o’rta asrlar) T. 2001.
4. Axmedov B. Tarixdan saboqlar T.: O’qituvchi, 1994 y.
5.Aziziddin Nasafiy "Zubdat ul xaqoyiq" (Haqiqatlar qaymog’i). N.Komilov tarjimasi
T. Kamalak 1995.

5-mavzu: MO'G'ULLAR HUKMRONLIGI DAVRIDA O'RTA OSIYO XALQLARI TARI XI TARIXSHUNOSLIGI

REJA:

1. XI-XII asrlarda O'rta Osiyo xalqlari tarixshunosligi
2. "XIII asrda Movarounnahr va Xorazm mo'g'ullar zulmi ostida" mavzusi tarixshunosligi
3. Rashididdinning "Jome' ut-tavorix" va "Yozishmalar" asarlari tarixshunosligi
Etibor bering:

XI-XII asrlardagi tarixiy bilimlar rivoji. Tarixnavislik usullari. O’rta Osiyoda Qoraxoniylar hukmronligi davri tarixshunosligi. Tohir Marvaziy, Gardiziy, Utbiy.

Xorazm davlati tarixi muammolari. Mo’g’ullar bosqini davri tarixshunosligi. Rashididdinning "Jome` ut-tavorix" asari va uning manbalari, manbalarni yoritish uslubi. Asarda mo’g’ullar hukmronligi davrida O’rta Osiyo xalqlarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy taraqqiyoti masalalari. Xitoy rohibi CHan CHun kundaligi. Qazviniiyning (1281-1350) "Tarixi guzida" asari va uning tarixiy bilimlar rivojidagi ahamiyati. Ibn Battutaning sayohati xotiralari. Otamalik Juvayniy.

Adabiyotlar:

1.Axmedov B. O’zbekiston xalqlari tarixi manbalari. T.: O’qituvchi, 1991 y.

2.Axmedov B. Amir Temur. T.: Yozuvchi, 1995 y.
3.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T.1993.
4.Axmedov B. O’zbekiston tarixi manbalari (qadimgi zamon va o’rta asrlar) T. 2001.
5.CHerevanskiy V. Amir Temur. T., Yozuvchi, 1993 y.
6.Temur tuzuklari. A.Sog’uniy va X.Karomatov tarjimasi. T.1991.
7.SHarafuddin Ali Yazdiy "Zafarnoma" T.1997.
8.M.Xolbekov. Amir Temurning Evropa qirollari bilan yozishmalari. S. 1996.

6-mavzu: AMIR TEMUR DAVRI TARIXSHUNOSLIGI

REJA:
1. Amir Temur va uning zamonasi haqida O'rta Osiyo tarixshunosligi
2. Nizomiddin Shomiyning "Zafarnoma" asari
3. Amir Temur davri to'g'risida xorij tarixnavisligi
4. Sharafiddin Ali Yazdiyning "Zafarnoma" asari - O'rta Osiyo tarixshunosligining bebaho obidasi
Etibor bering:
Amir Temur davrida tarixiy bilimlar. Amir Temurning davlatchilik tarixini o’rganilishi. Amir Temur va uning zamonasi xaqida O’rta Osiyo tarixshunosligi. "Temurnoma", "Temur tuzuklari" va "Zafar yili"-muhim tarixiy asarlar. Nizomiddin SHomiyning "Zafarnoma", G’iyosiddin Alining "Ro’znomai G’azavoti Hindiston", SHarafutdin Ali Yazdiyning "Zafarnoma" asarlari va ularning tarixiy bilimlar rivojiga ta`siri. Ibn Arabshosh asari, Klavixo kundaligi. Abdurazzaq Samarqandiy (1413-1482) ning "Matlai sadayn va majmua bahrayn" asarida Amir Temur davri tarixining muammolari. Amir Temurning Evropa davlatlari bilan olib borgan diplomatik yozishmalari. Davlatshoh Samarqandiyning "Tazkirat ush-shuaro" asari. Amir Temur haqida bitilgan xorijiy mamlakatlar tarixchilarining asarlari. XV-XVI asrlarda O’rta Osiyodagi feodal kurashlar. Temuriylar davrida tarixiy bilimlar. Xo’ja Ahror Valiyning (1404-1490) "Risolai Validiya" va Husayn Boyqaroning "Risola" asari. Tarixchi Xondamirning (1475-1535) "Xabib us-siyar" asarlarida tarixiy voqealarni yortish uslubi. Temuriylar davri hozirgi davr tarixchilari asarlarida. Temur va temuriylar davri tarixi muammolari.

Adabiyotlar:

1.Muhammadjonov A. Temur va temuriylar saltanati. T.1994 y.

2.Boboev X. Amir Temur va temuriylar davrida qonunchilik. "Muloqot" jurnali, 1996 y.
3.Temurnoma. T.: CHo’lpon, 1990 y.
4.Amir Temur o’gitlari. T.: Navro’z, 1991 y.
5.Karimov I.A. Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik. T.: O’zbekiston, 1993 y.
6.Karimov I.A. Ehtirom. "Guliston" jurnali, 1996 y.
7.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T.1993.
8.Axmedov B. O’zbekiston tarixi manbalari (qadimgi zamon va o’rta asrlar) T. 2001.

7-mavzu: TEMURIYLAR DAVRI TARIXSHUNOSLIGI

REJA:
1.Ulug’bek hayoti va faoliyatiga oid O'rta Osiyo tarixshunosligi

2. Ulug'bek davri madaniy hayotining tarixshunosligi
3. Hofizi Abruning "Zubdat ut-tavorix", Abdurazzoq Samarqandiyning "Matla as-sa'dayn va majma' ul-bahtayn" asarida temuriylar davri tarixi muammolari
4. Davlatshox Samarqandiy, Mirxond va Xondamirning ilmiy merosi

Etibor bering:

Ulug’bek hayoti va uning faoliyatiga oid O’rta Osiyoda yaratilgan tarixiy asarlar. O’rta Osiyo darveshlarining tarixiga oid "Rashoxat ayn ul-hayot" (Hayot bulog’i tomchilari) asari va unda darveshlarning Ulug’bekka nisbatan munosabatlari. Xo’ja Ahror va Ulug’bek munosabatlarining tarixiy adabiyotlarda yoritilishi. Ulug’bek davridagi me`morchiilk. Ulug’bek davrida madaniy hayot. Ulug’bekning "Tarixi ar`bai ulus" asari va uning XIII-XIV asrning birinchi yarmidagi O’rta Osiyo ijtimoiy-siyosiy tarixini o’rganishdagi ahamiyati. Ali Qushchi, Qozizoda Rumiy. Abu Toxirxoja Samarqandiy va uning "Samariya" asari. Mirxond va G’iyosiddin ibn Humomiddin. Mirzo Ulug’bek ilmiy merosining G’arbiy Evropagacha yoyilishi. V.L. Vyatkin va V.V. Bartol'dlarning ilmiy izlanishlari.

Adabiyotlar:

1.Karimov I.A. Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik. T.: O’zbekiston, 1993 y.

2.Karimov I.A. Ehtirom. "Guliston" jurnali, 1996 y.
3.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T.1993.
4.Axmedov B. O’zbekiston tarixi manbalari (qadimgi zamon va o’rta asrlar) T. 2001.
5.Ashmedov B. O’rta Osiyoning XVI-XVIII asrlardagi tarixiy-jo’g’rofiy adabiyoti. T.1985.

8-mavzu: XVI-XIX ASRNING BIRINCHI YARMIDA O'RTA OSIYO XALQLARI TARIXI TARIXNAVISLIGI

REJA:
1. XVI asrda O'rta Osito xalqlari tarixi tarixshunosligi. Tarixnavislarning asarlarida voqealar bayoni usullari va xususiyatlari

2. XVII-XVIII asrlarda Buxoro xonligida tarixshunosligi
3. Xiva xonligi tarixi tarixshunosligi
4. Qo'qon xonligida tarixiy bilimlar taraqqiyoti

Etibor bering:

XVI-XVIII asrlardagi tarixiy- geografik asarlarda O’rta Osiyo xalqlarining siyosiy-iqtisodiy hayoti muammolari. Abulg’ozi Bahodirxon o’z davrining atoqli tarixchisi, uning "SHajarai turk" asarida tarixiy voqealarning yoritilishi, talqini. "Tarixi Abulxarxoniy". Binoiy va Muhammad Solih asarlarida ko’chmanchi o’zbeklar davlati tarixining yoritilishi. Hofiz Tanish Buxoriyning "SHarafnomai shohiy" asarida XVI asrda Markaziy Osiyo xalqlari tarixi muammolari. Siyosiy-tarqoqlik va feodal boshboshdoqlik davrida tarixiy bilimlar. Muhammad Bahodirxonning "Subshonqulixon" nomli kitobi. Buxoro va Qo’qon xonliklari tarixini yorituvchi asarlar. Xiva tarixnavislari Munis va Ogahiylarning "Firdavs ul-iqbol", "Riyoz ud-davla", "Gulshan ul-davla", "SHohidi iqbol" asarlarida Xiva xonligi, turkmanlar va qoraqapoqlarning ijtimoiy-siyosiy hayoti masalalarining yoritilishi. Qo’qon xonligi tarixshunosligi. Fazliyning "Umarnoma", Muhammad Hakimxoning "Muntaxab ut- tavoriyx", Muhammad Solih Toshkandiy, Avaz Muhammad Attor Xo’qandiy, CHo’qan Valixonovlarning tarixiy asarlarida Qo’qon xonligi va Qirg’izlar tarixi masalarining yoritilishi. Ahmad Donish, Sadriddin Ayniy, Abdurauf Fitrat tarixiy asarlari. XIX asrda rus dvoryan tarixshunosligi. S.M.Solov'yov, P.O. Klyuchevskiy, M.N. Pokrovskiy. Rusiya sharqshunosligida O’rta Osiyo xalqlari tarixi masalalari. N.Ya. Bichurin, N.N.Grigor'ev, V.V. Bartol'd, L.A. Kun', N.I.Veselovskiy.

Adabiyotlar:

1.Karimov I.A. Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik. T.: O’zbekiston, 1993 y.

2.Karimov I.A. Ehtirom. "Guliston" jurnali, 1996 y.
3.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T.1993.
4.Muhammad Solih Toshkandiy. Temurnoma. T.1994.
5.Muhammad Aziz Marg’iloniy. Tarixiy Aziziy. T.1999.

9-mavzu: XIX ASRNING IKKINCHI YARMI – XX ASR BOSHLARIDA TURKISTON XALQLARI TARIXI TARIXSHUNOSLIGI

REJA:
1.O'rta Osiyo xonliklarining Chor Rossiyasi tomonidan bosib olinishi tarixining mahalliy tarixshunosligi

2. Xiva xonligida shajaraviy tarixnavislik rivoji va uning o'ziga xos xususiyatlari
3. Qo'qon xonligi tarixi tarixnavisligi
4. O'rta Osiyo haqida rus tarixshunosligi
Etibor bering:

O’rta Osiyo Rossiya tomonidan bosib olinishi tarixshunosligi masalasi. Mirza Salimbek, Mirza Abdulazim Somiy va uning "Tarixi salotini mang’itiya" asari. Toshkent himoyasi. Salohiddin Toshkandiy vа "Temurnoma" asari. Mirza Olimning "Tarixi Turkiston" asari. "Mulla Alimqul jangnomasi". Ahmad Donishning "Risolai tarix" asari. O’rta Osiyo Rossiya tomonidan bosib olingandan so’ng tarixiy o’lkashunoslik. N.V. Xanikov va "Buxoro xonligi tavsifi" asari. Rus olimlari tomonidan o’lkaning tabiati, tarixi va moddiy boyliklarini keng va sistemali o’rganilishi.

Adabiyotlar:
1.Karimov I.A. O’zbekistonning iz istiqlol va taraqqiyot yili. T.: O’zbekiston, 1993 y.
2.Karimov I.A. Ehtirom. "Guliston" jurnali, 1996 y.
3.Saidqulov T.S. O’rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavshalar. (1-qism) T.1993.
4.O’zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to’g’risida. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mashkamasining 1998 yil 27 iyuldagi qarori. Xalq so’zi 1998 yil iyul

10-mavzu: SOVET MUSTAMLAKACHILIGI DAVRIDA O’ZBEKISTONDA TARIX FANI

REJA:
1. 20-yillarning ikkinchi yarmi – 50- yillarda O’zbekistonda tarix fani
2. 60-80 yillar o’rtalarida O’zbekistonda tarix fani taraqqiyotining murakkab va turli bosqichlari
3. Qayta qurish yillari (1986-1991 yillar)da ilm-fanda oshkoralik to’lqinin. Tarixshunoslikda erkin fikrlash, xolislik

Etibor bering:

Turkiston xalqlari tarixi tarixnavisligining buzilib borish jarayoni. Mahalliy ziyolilarga qarshi siyosiy hujum. Ikkinch jahon urushi yillarida O’zbekistonda tarix fani. O’zbekiston Fanlar Akademiyasining tashkil topishi.
1955-1985 yillarda O’zbekistonda tarix fanining taraqqiyotining murakkab va turli bosqichlari. Qayta qurish siyosati. Ilm-fanda oshkoralik tolqini. Tarixnavislikda erkin fikrlash. O’zbekiston tarixining soxtalashtirilgan va no’to’g’ri tasvir etilib kelingan sahifalarini yangi tafakkur asosida talqin etishning boshlanishi. .
11-mavzu: MUSTAQILLIK DAVRI TARIXSHUNOSLIGI
REJA:
1. Mustaqil O’zbekistonda tarix fani, uning taraqqiyotdagi yangi bosqichi
2. Islom Karimov asarlari-mustaqil O’zbekiston tarixining ilmiy-nazariy, uslubiy asoslari
3. O’zbekiston xalqlari tarixi tarixshunosligi va jahon xalqlari tarixi tarixnavisligi

Mustaqil O’zbekiston. Milliy qadriyatlarning qayta tiklanishi. Mustaqillik davrida tarix fani, uning vazifalari, yangi muammolar, yangicha fikrlash, yangicha uslubiy qoidalar, Aniq ifoda. O’zbek davlatchiligi muammolari. Mustaqillik davrida chop etilgan tarixiy asarlar. Tarixshunoslikning rivoji. Tarixiy manbalarning tahlili. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mashkamasining "O’zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish" to’g’risidagi qarori. 1998 yil 28 iyul'. O’zbekiston xalqlari tarixining dolzarb muammolari. Tarix fani rivojlanishining asosiy tamoyillari. Prezident I.A.Karimov asarlarida tarix metodologiyasi. Mustaqillik va tarixiy tafakkur.