Buyuk kelajak» ekspertlar kengashi a’zosi, Germaniyaning Zenit Spedition GmbH & CoKG kompaniyasining logistika bo‘yicha mutaxassisi Mirjalol Fayziyev O‘zbekistonda logistika samaradorligi to‘g‘risida.
Har bir mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishida uning qon tomiri bo‘lgan logistika tizimi juda muhim ahamiyatga ega. Samarador logistika tizimi ichki bozorda tayyor mahsulot va xom-ashyo harakatini optimallashtirish orqali tovar va xizmatlarning xaridorlar uchun qulay sharoit va arzon narxlarda yetkazib berilishini ta’minlaydi, bozordagi raqobatni rag‘batlantiradi. Tashqi bozorda esa mamlakatning iqtisodiy raqobatbardoshligini oshiradi va jahon iqtisodiyotiga integratsiya jarayonini tezlashtiradi. Rivojlanib borayotgan mamlakatimiz uchun samarador logistika tizimini tashkil qilish juda ham muhim.
O‘zbekiston logistika samadorligining (LPI) dunyo miqyosidagi o‘rni
Jahon Banki tomonidan 2018 yilda chop etilgan logistika samaradorligi hisobotida O‘zbekiston 160 davlat orasida 99-o‘rinni egalladi. Hisobotni ishlab chiqishda bojxona samaradorligi, transport infratuzilmasi sifati, xalqaro tashimalarni tashkil qilish osonligi, soha mutaxassislarining bilim va salohiyati, yuklarni kuzatish imkoniyati va yuklarni o‘z vaqtida yetkazish darajasi kabi me’zonlar hisobga olingan. Afsuski mintaqamiz LPI darajasi maqtanarli darajada emas. Bu borada respublikamiz mintaqada Qozog‘istondan keyingi ikkinchi o‘rinni egallaydi. Quyida LPI reytingida birinchi o‘rinni egallagan Germaniya va O‘zbekistonning me’zonlar bo‘yicha farqini ko‘rishingiz mumkin:
Natijalarga qaraydigan bo‘lsak, sohani rivojlantirish uchun hali juda ham ko‘p ishlar qilinishi kerakligini tushunish qiyin emas. Bunda asosan chegara va mamlakat hududiga bojxona jarayonlari samaradorligini oshirish, soha mutaxassislarini ko‘paytirish, tizimga innovatsion yondashuvni tatbiq qilish muhim.
Raqobatning kuchayishi, deyarli barcha tarmoqlarda iqtisodiy o'sishning sekinlashishi bilan birgalikda firmalarni korxonaning logistika faoliyatiga ko'proq kuch sarflashga majbur qilmoqda. Natijada, logistika faoliyati ko'rsatkichlarini baholash orqali logistika nazoratiga yondashuvlar soni ortib bormoqda. Kompaniyada logistika ko'rsatkichlarini baholash tizimlaridan foydalanish logistika operatsiyalarini monitoring qilish va nazorat qilish va ularni operativ boshqarish kabi asosiy vazifalarni hal qiladi. Monitoring ko'rsatkichlari logistika tizimlarining o'tmishdagi ish dinamikasini kuzatish imkonini beradi. Bu ko'rsatkichlarga xizmat ko'rsatish darajasi ko'rsatkichlari, logistika xarajatlari tarkibining elementlari va boshqalar kiradi.
Logistika samaradorligining iqtisodiyotga ta’siri
Logistika samaradorligini oshirish transport-jo‘g‘rofiy noqulay joylashgan va eng arzon transport turi bo‘lgan dengiz portlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri, hatto chegaradosh davlatlar orqali ham chiqish imkoniyatiga ega bo‘lmagan bizning mamlakatda ayniqsa dolzarbdir.
Respublikamiz eksportining katta qismini qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va xom-ashyo tashkil etadi. Ular ishlab chiqarish mahsulotlari (manufactured goods) qaraganda transport birligiga nisbatan (masalan bir tonna paxta va bir tonna tayyor yuqori sifatli to‘qimachilik mahsuloti) juda arzondir. Bundan kelib chiqadiki, eksport mahsulotlarimizning so‘nggi narxlarida transport xarajatlarining foiz ulushi yuqori va bu logistika samaradorligi iqtisodiyotimizda rivojlangan davlatlarga taqqoslaganda muhimroq ekanligini anglatadi.
Nazorat ko'rsatkichlari joriy ishlash haqida ma'lumot beradi. Ushbu ko'rsatkichlar belgilangan standartlardan chetga chiqqan taqdirda logistika jarayonini sozlash uchun zarurdir. Bunday ko'rsatkichlarga misol sifatida tovarlarni etkazib berish paytida etkazilgan zararni kuzatish mumkin. Boshqaruv ko'rsatkichlarining maqsadi - xodimlarning ish sifatini oshirish. Bunday ko'rsatkichlardan foydalanishga misol sifatida korxonada to'liq ish haqini joriy etish mumkin. Asosiy samaradorlik ko'rsatkichlari (KPI) strategik va taktik maqsadlarga erishishga yordam beradigan kompaniya faoliyati ko'rsatkichlari. Ushbu ko'rsatkichlardan foydalanish kompaniyaga uning holatini baholash va strategiyalarni amalga oshirishni baholashda yordam berish imkoniyatini beradi.
Yaxshi ishlab chiqilgan KPI tizimi kompaniyaga quyidagilarga imkon beradi: - logistikani strategik rejalashtirishni amalga oshirish va uning maqsadlariga erishishni nazorat qilish. - eng muhim jihatlarni (umumiy logistika xarajatlari, mijozlar bilan munosabatlar, mahsuldorlik, mahsulot sifati va boshqalar) boshqaruv tahlilining doimiy monitoringi asosida logistika faoliyatini kompleks baholash. - kompaniyaning ichki biznes jarayonlarini tahlil qilish. - logistika ko'rsatkichlari dinamikasini solishtiring va erishilgan natijalarni baholang. - kompaniyaning logistika faoliyati muvaffaqiyatining eng muhim omillarini aniqlash va ularga e'tiborni qaratish. - Belgilangan ustuvorliklar asosida logistika qarorlarini qabul qilish tezligini oshirish.
