Фанга кириш. Театр саҳнасини ёритиш тарихи. Театрлардаги ёритишнинг турлари. Режа

1.2. Театрлардаги ёритишнинг турлари.

Таянч (асосий) саҳна ёритилганлиги қуйидаги МАЖБУРИЙ элементлардан – гуруҳдан иборат бўлади (расмга қаранг):

· Контрсофит (у сиз актерларнинг юзи ёритилмайди)
· Рампа (у сиз, юқори ёритишда кўз ости, бурунтаги, дахан тагида соя бўлади)
· Софилары 1, 2, 3 ... , саҳна устида ўрнатилган бўлиб, саҳнанинг бутун майдонини СОЯСИЗ ёритиш таъминланади.
· Саҳна орқаси (ёки уфқ) – юқори ва паст – фон ёритилади.

· Ложа (катта бўлмагана залларда ушбу гуруҳ саҳнадан ён томонлар бўйича деворларда кронштейнларга маҳкамланади).
· Портал (ўнг ва чап)
· Ён томонларда сал ёритилади – саҳна ортида (1-нчи, 2-нчи ва ҳ. ўнг ва чап)
Охирги учта гуруҳ ёритилганликнинг ҳажмини таъминлайди.
Бундан ташқари, муайян тадбирларнинг бадиий ғоясига мувофиқ сюжет бўйича муҳим объектларни (актерлар ва декорацияларни) ёритиш учун кўчма (пол устига ва штативларга ўрнатиладиган) прожекторлар ва шоу-дастур учун ёруғлик эффектли асбоблар талаб этилади.
РАНГЛИ ёритишни таъминлаш учун ҳар бир гуруҳда камида 4 прожекторлар (масалан, қизил, кўк, сариқ, яшил, ёки бинафша ранг - оқ рангни ҳосил қилиш учун уларни бир вақтда ёқиш керак), ёки рангларни масофадан алмаштириладиган прожекторлар бўлиши керак.

2-МАВЗУ

Театр сахнанинг мажмуалари. Театрларда ишлатиладиган ёритиш ускуналари.Прожекторлар. Светодиодлар.
Режа:
2.1 Театр сахнанинг мажмуалари.
2.2. Театрда ишлатиладиган ёритиш ускунулари. Прожекторлар. Светодиодлар.
2.1. Театр сахнанинг мажмуалари.
Театрнинг барча хоналарини икки: томошабин ва саҳна қисмига бўлиш мумкин. Томошабин қисмига томоша вақтида ва томоша бошланишдан олдин томошабинлар ташриф қиладиган: томоша зали, фойе, вестибюллар, гардероблар, буфетлар киради. Ушбу хоналар архитектор – бино муаллифининг ижодий ғояларига мувофиқ ёритилади. Шундай қилиб, бу интерьер (ички кўриниши)нинг архитектура ёритилганлигининг турларидан бири ҳисобланади. Саҳна қисмига саҳна, шунингдек ёрдамчи ва техник хоналар киради. Ушбу хоналар ижрочилар ва театр ходимлари томошадан олдин томошага тайёрлик кўриш ва томоша кўрсатиш учун фойдаланилади. Ёрдамчи хоналарга томошани намойиш қилишга тайёрланадиган техник хона киради. Ушбу артистларнинг кийиниш хонаси, грим хонаси, кийимхона, ёритиш цехлари, мебеллар, реквизиторлик хоналар, шунингдек омборхоналар: декорациялар, мебеллар, бутафория (ясама нарсалар), реквизитлар, костюмлар ва бошқа нарсалар сақланадиган хоналар киради.
Техник хонанинг иккинчи гуруҳи: дурадгор, чилангар цехлари, мебель хонаси, бутафория, тикиш, макетхонаси ва бошқа устахоналар каби томошаларнинг моддий қисмини ишлаб чиқиш ва тайёрлаш учун хизмат қилади. Техник хоналарга маъмурий хоналар (бухгалтерия, репертуар қисми ва бошқалар) киради. Ёрдамчи хоналарда ёритилганликнинг турлича мураккаб, талаб этиладиган ва турли даражадаги ишлар бажарилади. Масалан, яхши ёритилганлик бўлиши керак бўлган тикиш, макет, постижёр устахоналарда аниқ ишлар бажарилади. Турли вазифадаги омборлардаги ёритилганликка қўйиладиган талаблар бир мунча жиддий қаралади. Ёрдамчи хоналардаги ёритиш қурилмалари саноат вазифасидаги ёритиш қурилмаларига яқиндир. Нормага келтириш, лойиҳалаштириш ва эксплуатация қилиш маъмурий ва саноат биноларни ёритиш бўйича умумий қоидаларга мувофиамалга оширилади. Саҳналарни ёритиш учун ёриткичлар, прожекторлар ва проекцион асбоблар қўлланилади. Диффузион ва ёйилувчи акс эттиргичларга эга асбобларни модификацияланадиган ёриткичлар, шунингдек ойнали лампали ёритиш асбоблари текис экранларни ёритиш учун қўлланилади.



Томошазалида, саҳнаорқасида, санъатасарларидекорациясивапардалардачиқариладигансофитликўтаришасбоби. Саҳнаёритилганликнингбарчақолганвазифаларпрожекторлитипдагиасбобларқўлланилишибиланҳалэтилади. Проекционасбобларбевоситавазифасидан (экрандаёкисаҳнаортидагистатистикпроекционтасвирларнияратишдан) қатъиназарҳархилтурдагисаҳнаэффектлар, шужумладандинамикэффектларучунфойдаланилади. Саҳнаниёритишучунбарчаасбобларёруғликфильтлариваҳимоявийметаллтўручунрамканичиқиштешигиолдигаўрнатишимкониниберади, бунингучунтегишлиёриқназардатутилган. Саҳнаёритишамалиётидасферикакслантиргичлибирлинзали, параболикакслантиргичливамураккаблашганоптиктизимлипрожектортипдагиасбобларданкенгфойдаланилади. Театрдафойдаланиладиганпрожекторларёруғликоқимиёйилишбурчагинитартибгасолишучунқурилмагаэга. Сферикакслантиргичлибирлинзалипрожекторлардабунгафокусловчиқурилмаёрдамида, мураккаблашганоптиктизимлиасбоблардадарпарда-лекалниваўзгарувчанфокуслимасофалиобъективларнипрофилловчидиаграмманингҳархилтурлариёрдамидаэришилади. Бирлинзалипрожекторлардафокуслашёруғликманбаибиланкареткаларнингоптикэлементгайўналишгааста-секинжойиниўзгартиришҳисобигаамалгаоширилади, буёруғликкучинингбирвақтдапасайишидаасбобнингайланабурчагинингваФИКошишигаолибкелади. Бир линзали прожекторлар учун бундай фокусировка 5 – 45 даража доирасида ёйилиш бурчагини ўзгартириш имконини беради. Праболоид акслантиргичли прожекторлар учун ушбу дииапазон 5 – 10 даража доирасида бўлади. Мураккаблашган оптик тизимли асбобларда эллипсоидли акслантиргичли схемадан фойдаланилади. Кадрли ойна текислигид иписли диаграфма ва ёруғлик оқимининг ёйилиш бурчагини ўзгартириш имконини берадиган профиллантирувчи лекала штори ўрнатилади. Линза тизимининг қўлланилиши бир вақтнинг ўзида ёритилганликни ўзгартириш билан ёйилиш бурчагини ўзгартириш имконини беради. Томоша вақтида ўзгартириш имкони бўлмаган жойа ўрнатилган асбобларни бошқариш учун масофадан бошқариш имконини берадиган продекторлар модификациясидан фойдаланилади. Бундай прожекторлар вертикал ва горизонтал ўқ атрофида масофадан эгилиш ва айланиш имкониниберадиган электр симлари билан таъминланган бўлиши керак. Прожекторларни нафақат икки йўналишга айланишини масофадан бошқариш, балки ёруғлик манбаини фокуслаш, яъни ёруғлик оқимининг кенглигини ўзгартириш назарда тутилган. Ёруғлик- фильтрларни масофадан алмаштириш ёруғлик- фильтрларни алмаштирувчи қурилма – скроллер ёрдамида амалга оширилиши мумкин. Саҳнани ёритиш стационар ва кўчма ёруғлик асбоблари ёрдамида амалга оширилади. Стационар асбоблар махсус металл фермерларда ёки саҳнанинг йўл қўйиладиганмеханик ускунаси чегарасида жойини ўзгартириш имконига эга ва кўчмас конструкцияларда жоййлаштирилади. Кўчма асбоблар кўчма штативларда ўрнатилади ёкимуайян декорацияга монтаж қилинади. Улар ушбу саҳна асарини ёритиш учун хизмат қилади ва ушбуу асарни ўтказиш учун саҳнага жойлаштирилади. Стационар саҳна ёриткич саҳнада ва саҳна ортида жооййлаштирилган ёритиш асбобларининг гуруҳи ёрдамида амалга оширилади. Қаерда жойлаштрилганига қараб, ёритиш асбоблари саҳнанинг юқори, ён ва чиқариладиган ёриткичларга бўлинади.