Fan tushunchasi. Fan- inson ma’naviy faoliyatining oliy shakli

Ilmiy tadqiqot bosqichlari. Empirik tadqiqot metodlari.

Sosiologiya fanini empirik sosiologik tadqiqot jarayonisiz tasavvur qilib bo"lmaydi. Empirik so"zi qadimiy yunoncha bo"lib, tajriba ma"nosini anglatadi. Empirik sosiologik tadqiqot. Yangi dastur va uslubiyat bilan amaliy asosda ijtimoiy hayot xodisa va jarayonlari to"g"risida olingan empirik ma"lumotlarni tahlil qilish, umumlashtirish zarur amaliy takliflar, tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Empirik sosiologik tadqiqotda ijtimoiy faktlarni izlash, tasnif qilish, to"plash muhim ahamiyatga ega. Ijtimoiy fakt dyeganda, ilmiy asoslangan, muayyan vaqt davomida ryeal ijtimoiy voqyelikning alohida jihatlarini tasnif qilish orqali olingan ma"lumotlarga aytiladi.
Hozirgi bozor munosabatlariga o"tish jarayonida jamiyatda ruy byerayotgan muhim o"zgarishlarni, kishilar o"rtasidagi munosabatlarni amaliy sosiologik tadqiqotlarsiz ilmiy asosda o"rganib bo"lmaydi. Jamiyatni ilmiy boshqarish doimo amaliy sosiologik tadqiqot natijalariga tayanmog"i zarur. Mavjud ijtimoiy muammolarni hal etib borishda, jamiyatni ijtimoiy rivojlanishida va uni ryejali prognoz byerish bilan ilmiy asosda boshqarishda amaliy sosiologik tadqiqot natijalari muhim vazifalarni bajaradi.
Sosiologik tadqiqotlarning sifat darajasini va samaradorligini oshirish uchun empirik ma"lumotlarning ishonchli ekanligini, ilmiy asoslanganligini ta"minlash uchun, uning myetodologik asosiga alohida e"tibor qaratilmog"i lozim. Ushbu bo"limda amaliy sosiologik tadqiqot ishlari olib borishning myetodologiyasi, uslubiyati, asosiy usul va vositalari xususida to"xtalib o"tamiz.
Amaliy sosiologik tadqiqot jarayonini 4 asosiy bosqichga bo"lib qo"rsatish mumkin. Bu bosqichlarning har biri o"ziga xos xususiyatlarga va muhim jihatlarga egadir. Bular quyidagilardan iborat:
1. BOSKICh. Sosiologik tadqiqotni tayyorlash va tashkil qilish.
Amaliy sosiologik vazifani byelgilash va tadqiqot pryedmyetini tanlash;
Sosiologik tadqiqot o"tkazish bo"yicha byurtma qabul qilish va uni o"tkazish bo"yicha shartnoma to"zish:
Bajariladigan ishlar bo"yicha kalyendar ryeja, tyexnik vazifalarni va byudjyet (sarf qilinadigan xarajatlar smyetasini) tuzish;
Dastur ishlab chiqish;
Tadqiqot uslubiyati, tyexnikalarni va vositalarini ishlab chiqish;
2. BOSKICh. Asosiy bosqich bo"lib, amaliy tadqiqot ishlari olib borish jarayonini o"z ichiga oladi:
Sosiologik tadqiqot tanlovini o"tkazish;
Pilotaj;
Dastlabki sosiologik ma"lumotlarni yigish;
Empirik ma"lumotlarning sifat va aniqlik darajasini nazorat qilish;
3. BOSKICh. Empirik ma"lumotlarni qayta ishlash.
Olingan empirik ma"lumotlarni guruhlarga ajratish;
Taqsimiy jadval tuzish;
Empirik ma"lumotlarni kompyutyerga kiritish va modyellashtirish;
4. BOSKICh. Yakunlovchi bosqich bo"lib olingan ma"lumotlarni tahlil qilish, umumlashtirish, ulardan ilmiy xulosalar chiqarish va amaliy takliflar, tavsiyalar ishlab chiqishni o"z ichiga oladi.
Tadqiqot ma"lumotlarning dastlabki tasnifi va nazariy jihatidan fahmlamoq;
Ilmiy-nazariy xulosalar, muayyan ilmiy-amaliy takliflar, tavsiyalar va tadbirlar ishlab chiqish;
Byerilgan vazifa bo"yicha ilmiy matnlar, hisobotlar tayyorlash;
Gyermaniyalik sosiologlar amaliy sosiologik tadqiqotlarni 4 bosqichdan iborat dyeb qo"rsatadilar.