Фан: Педагогика

БАДИИЙ АППЛИКАЦИЯ.
Мавзули ишларни яратиш фақат меҳнатга эмас, балки бадиий тайёргарликни ҳам талаб қилади. Мехнат таълими дарсларида аппликация ишларини бажарилиш техникаси ўрганиладн.
Рангдор сурат апшшкация мавзусининг элементларини ўкувчилар ту-рли байрамларга багншланган (табрикномалар, очик хат муковасини, йўл белгилари) ишлариии бажарадилар. Иш мавзу ва фикр -ганлшидан бошланади. Кутнча очиқ тондаги коғоз фон тарзида танланади. Алпликацияга қаратилган асарнинг яратилиши ва элементлар микдори когозни ташлашни белгилайди. Асарни яратиш устида ишлаган асосий эътибор танланган мавзунинг мазмунига, керакли материаллар, уларнинг ўлчамлари, рангларни танлашга каратилади.
Асарни яратиш хажмига кўра знг катта элемент асосий мавзу элементн бўлиши мумкин. Буклаш йўли билан ясаладиган курсатмали куро^шар ва уларнинг ясалиши йўллари.


5 МАВЗУ. Уруғлардан аппликация ясаш


Дарснинг мақсади: Талабларни апликация ва мозаика ишларининг мазмун ва моҳияти билан таништириш, талабаларда қизиқиш уйғотиш, билим кўникмаларини шакллантириш.
Идентив ўқув мақсадлари

11. 
    Талабларни апликация ва мозаика ишлари ҳақида таништиради.
    
12. 
    Умумий ўрта таълим мактабларининг бошланғич синфларда меҳнат таълимини ташкил қилишнинг ўзига хос хусусиятларини изоҳлайди.
    

Керакли жиҳоз ва материаллар: ДТС, ўқув дастури, дарслик, маъруза, қўлланмалар.
Ишни бажариш тартиби:

26. 
    Бошланғич синф меҳнат таълими бўйича Давлат таълим стандарти нима учун зарур эканлигини ўрганиш.
    
27. 
    Меҳнат ўқитиш метдикасининг йўналишларини ўрганиш.
    
28. 
    Бошланғич синф меҳнат дарсларида қандай материаллардан фойдаланиш кераклигини аниқлаш.
    
29. 
    Бошланғич синф меҳнат дарсларида ўқувчиларни касбга йўналтириш шаклларини аниқлаш.
    
30. 
    Меҳнат таълими жараёнида ўқувчиларга ақлий, жисмоний, ахлоқий, бадиий-эстетик тарбия ва таълим бериш усулларини аниқлаш.
    

Асосий адабиётлар:

16. 
    Воробьев А. Меҳнат таълими ва касб танлашга йўллаш методикаси. –Тошкент: Ўқитувчи. 1980
    
17. 
    Мавлонова Р. ва бошқалар. Меҳнат таълими методикаси. – Тошкент: Ўқитувчи. 1986. Мавлонова Р. Меҳнат 3- синф ўқувчилари учун дарслик. Тошкент: Меҳнат 1993 йил.
    
18. 
    Мавлонова Р. Меҳнат 4-синф ўқувчилари учун дарслик. – Тошкент Меҳнат. 1995
    

Апшшкация тасвирлаш техникасининг турли формаларини қирқиш ва уларни фон тарзида қабул килинган материаллар ҳисобига мустаҳкамлашга асосланувчи туридир.
Бу аппликациядан фақат безаш мақсадларида кўргазмали қуроллар, турли ўйинлар учун қўлланмалар, ўйинчоклар, байроқлар, сувенирлар, деворий газегалар, стендлар ва хакозаларни безашда ишлатилади.
Аппликация билан шуғулланиш ўкувчиларнн гармоник ривожлантиришда катта аҳамиятга зга. Аппликация ижодни ривожлантиришда катта ёрдам беради тасаввурни бойитади, кузатувчанлик ва диккатни фаоллаштиради, иродани тарбиялайди, чамалаш ва рангни сезишни ўстиради.
Аппликация ишини бажаришда асосий эътибор унинг умумий кўринишига каратилиши керак. Яхши ўйланган композиция, яъни тасвирлаш лозим бўлган нарсаларни жойлаштириш апгошкацшнинг муваффакиятининг гаровидир.
Тасвирлаш лозим бўлган нарсалар ёрдамқда фигура ва нарсаларнинг ҳолати аникланади, тасвирланган ҳодисаларнинг уйғунлигига эришилади. Тасвирнинг барча деталлари, ҳатто энг кичиклари хдм қоғоздан қирқилади, уларнн чизмаслик керак.
Тайёрланган деталлар елимланадиган сатх, яъни фонга жойлаштирилади ва ўйланган тасвир ҳосил килинади, агарда бу тасвир маъкул бўлмаса деталлар бошқача жойлаштирилади. Деталларни ёпиштиришда жоЙни адаштирмаслик учун уларнинг ўрнини қалам билан белгилаб қўйилади. Мисол тариқасвда энг оддий геометрик шакл - квадратни олиб, унинг алмашинишшш ҳосил килиш учун турли холатларда жойлаштириб кўрамиз. Ишни бошлаш учун марказни топиш, симметрия ўқини ўтказиш ва элементларни шунга кўра жойлаштириш лозим.
Иш мавзу ва фикрни танлашдан бошланади. Кўпинча очиқ тондаги қоғоз ва фон танланади. Апшшкация мўлжалланган тасвир ва элементлар микдори когозни танлашни белгилайди. Тасвнр устида шиланганда асосий эътибор танланган мавзунинг мазмунига, керакли материаллар, уларнинг ўлчамлари, рангларини танлашга каратилади. Тасвир ҳажмига кўра энг катта элемент асосий тематик элемент бўлиши керак.
Намуна тарикасида 1-синф ўқувчилари 8 - Март учун табрикнома ясашлари мумкин. Бу ишда болалар андоза билан ишлайдилар, тахлаш ва симметрик қирқишни эслайдилар, чамалаш кўникмаларини синайдилар ва рангли қоғоздан ингичка ок ва сариқ тўғри чизикларни қирқадилар. Қуёш учун квадрат қ№оздан доира киркса бўлади. Болалар ясаган гуллар турлича бўлиши мумкин. Новдалар ҳам кўлда киркилади.
Суқбатни ўқитувчи "8 Март куни" ҳақида олиб боради ва буида совға масаласини эслатиб ўтади. Эиг яхши совға ўз кўли билан ясаган совғадир, Сухбатни меҳрибон бувижонларими онажаонларимиз, опа-сингилларимиз ҳақидабўлиши мумкин.
Шундан кейин намуна кўриб чиқилади, унинг элементлари, иш усуллари, керакли материаллар аниқланади ва ишнинг бориши белгиланади.
1. Табрнкнома учун қоғоз тайёрланиб у иккига букланади;
2. Кўк рангдаги коғозга тўғри бурчак чизилади, унинг ўлчами узунасига, табрикнома устининг узунлигвдан 1 см кам, энига эса энининг яримидан 2см атрофида каттароқ;
3. Кўк коғоздан қирқилган тўғри бурчак таклифноманинг устига ёпиштирилади, бунда кўк қоғоз таклифномани бўяшда ҳалаю^г бермаслиги учун букиш чизиғининг чап томонндан озгина жой қолдириб ёпиштирилади;
4. Энди куёш ва унинг нурлари учун ёй қирқилади. Бунинг учун ква 1рат шаклдаги қоғозни керакли ўлчамда қирқилади;
5. Намуна асосида қуёш нури киркилади;
6. Оч кўк ва жигар ранг коғоздан иккита шох киркиб, намунадагидек ёпнштирилади;
7. Гуллар киркиб ёгшштирилади.
Иш ижодий тарзда бўлганлиги учун ўқувчилар гулларни шохларга ўзлари мустақил жойлаштираднлар. Баргларнн ўкитувчи тарқатган андоза бўйича кирқадилар. Табрикноманинг ички томони нақш бнлан безатилиб, табрик сўзи ёзилади.
Мозаика монументал декоратив саънат турларидан биридир. Турли даврларда ва турли мамлакатларлд мозаика қўлланиладиган материалига кў'ра ҳам, накў ва расмларига кўра хам ўзига хос хусусшггларга эга бўлган. Ўрта Осиё мадрасалари, мачитлар, хукмдорларнинг саройлари мозаика билан безатилған. Мозаика хозирги кунда монументал саънатга айланган. Мозаика билан биноларнинг • ташқи қисмлари, деворларн ва халк, амалий саънати асарлари безатилади. Мозаика ишларида ойна,сапол плиталаридан офдаланилади. Лоасда рангли кўзгу парчаларидан ажойиб мозаика асарлари яратилади, улар қуёшда бир-бирига кўшилиб ва порлаб, шодлик кайфиятини яратади.
Мозаика бу расм сатҳида айрим-айрим парчалар (қоғоз, ойна, сапо, гул тожибарглари, тухум пўсти ва шу кабилар) кўйиб чиқишдир.
1.Тухум пўстидан мозаика ишларини бажариш учун ювиб кўритилган тухум пўсти мўйкалам ёрдамида акварел бўёклари билан керакли рангларга бўялади.
2. Бўёк курнгандан кейин тухум пўстини танланган расмга кўра майда ва йирик бўлакларга бўлинади.
3.Тухум пўстидан моааика килишда шундай тасвирни танлаш кержки уларнкнг контурлари мумкин кадар гекис ва майда згрибугрилари бўлмаслкги керак.
4. Коитур кора қоғоз орқали ўтказилади ёки шаблондан айлантириб чизилади.
5. Аввал расм сатхининг бир кисмига слим суртилади. У ерга тухум пўсти териб сшшлади, кейин иккинчи кисмига хам шу тартибда давом эттирилади.
6. Ортикча елим тоза латта билан артиб тозаланади, пўст яхшнрок ёпишиши учун устидан секнн босиб кўймлади.
Бундай иш одатда энг оддий контурлардан бошланади. Кейинрок контурлар анчамураккаблашади.
Турли мева ва сабзавот, полиз экинларининг уруғлари, данак. балик тангалари, чиганок, майда тошлар билан хилма-хил мозаика ишларини бажариш мумкин