Fan: Mikroiqtisodiyot va Makroiqtisodiyot

Fan:Mikroiqtisodiyot va Makroiqtisodiyot.

Mavzu:Doimiy va o’zgaruvchan xarajatlar.Raqobatlashuvchi firmaning foydasi va daromadlari.

Reja

1. 
   Doimiy va o’zgaruvchan xarajatlar.
   
2. 
   Firma foydasi va daromadlari.
   
3. 
   Foyda va daromad o’rtasidagi tafovut.
   

1. 
   O'zgaruvchan xarajatlar - Bu qiymati ishlab chiqarish hajmiga bog'liq bo'lgan xarajatlar. O'zgaruvchan xarajatlar qarshi doimiy xarajatlarUmumiy xarajatlar umuman. Asosiy xususiyat, muvofiq xarajatlar o'zgaruvchan yoki yo'qligini aniqlash, ular ishlab chiqarish to'xtash paytida g'oyib bo'lishini aniqlash mumkin. E'tibor bering, o'zgaruvchan xarajatlar menejment buxgalteriya hisobi bo'yicha korxonaning eng muhim ko'rsatkichidir va ularning umumiy xarajatlarni kamaytirish usullarini topish rejalarini yaratish uchun ishlatiladi.
   

O'zgaruvchan xarajatlar asosiy farqlovchi xususiyat - ular ishlab chiqarish hajmiga qarab farq qiladi.

O'zgaruvchan xarajatlar mahsulotning birligi uchun o'zgarmaydi, ammo ularning umumiy hajmi ishlab chiqarish hajmiga mutanosibdir.

O'zgaruvchan xarajatlarga quyidagilar kiradi:

xom ashyo xarajatlari;

sarflangan materiallar;

asosiy ishlab chiqarishda ishtirok etadigan energiya manbalari;

asosiy ishlab chiqarish xodimlarining maoshi (ko'chirmalar bilan bir qatorda);

O'zgaruvchan xarajatlarni ishlab chiqarish hajmiga to'g'ridan-to'g'ri muvozanatlashganligi sababli, odatda, har bir turdagi xarajatlar odatda o'zgarmaydi, shuning uchun ushbu turdagi xarajatlarni tahlil qilishda, dastlab qiymati bir birlik qiymati bo'yicha qiymati hisobga olinadi mahsulotlar. Ushbu mulk bilan bog'liq holda, o'zgaruvchan xarajatlar rejalashtirish bilan bog'liq ko'plab ishlab chiqarish vazifalarini hal qilish uchun asosdir.

Doimiy xarajatlar-ishlab chiqarish hajmiga bog’liq bo’lmagan ishlab chiqarish sarflari. Xizmat ko’rsatish va boshqaruv sarflari kiradi. Masalan: binolarni tiklab turish, ma’muriy apparatni saqlash, xizmat ko’rsatish uchun ketadigan xarajatlar. Doimiy xarajatlar ishlab chiqarish xajmiga bog'liq bo'lmaydi, uning o'sishiga xam bevosita ta'sir etmaydi va ishlab chiqarishning har qanday, xatto nolinchi xajmida xam mavjud bo'ladi. Bunga korxonaning to'lov majburiyatlari (zayomlar bo'yicha foiz va boshqa), soliqlar, amortizasiya ajratmalari, ijara xaqi, qo'riqlash xizmatiga to'lov, uskunalarga xizmat ko'rsatish sarflari, boshqaruv xodimlari maoshi va shu kabilar kiradi. Korxona foydalanadigan kuplab resurslar mikdori, ya'ni jonli Mehnat, xom- ashyo, yonilgi va energiya sarflari tovar xajmining o'zgarishiga tez va oson ta'sir qiladi. Boshqa resurslar sarfi ta'sirida tovar xajmi o'zgarishi uchun uzoq vakt talab kilinadi. Masalan, og'ir sanoat tarmoqlarining ishlab chiqarish quvvatlari ancha uzoq vakt oralig'ida mahsulot mikdorini o'zgartirishiga ta'sir kilishi mumkin. Demak, ishlab chiqarish xarajatlarini xisobga olishga vakt omili, ya'ni xarajat qilingan pirovard natijasi olinguncha o'tgan davr sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Shu sababli vakt omilidan kelib chikib, ishlab chiqarish xarajatlarini kiska va uzoq muddatli davrda aloxida tahlil kilinadi.

Korxona ishlab chiqarish xajmini o'zgartirish uchun kiska muddatli davrda faqat o'zining o'zgaruvchi xarajatlari mikdorini o'zgartirishi mumkin. Bu kiska muddatli xarajatlardir.
Ishlab chiqarish quvvatlari esa (ishlab chiqarish inshoatlari maydoni, mashina va uskunalar mikdori) doimiy bo'lib koladi, xamda bu davr faqat ulardan foydalanish darajasini o'zgartirish uchun yetarli bo'lishi mumkin.

2.Bozor iqtisodiyoti sub′еktlаri fаoliyatigа bеvositа tа′sir etuvchi tаlаb
vа tаklif, foydаlilik vа istе′molchilаrning bozodаgi nаrхlаrgа munosаbаti,ishlаb chiqаrish хаrаjаtlаri vа mаhsulot bаhosi, rаqobаt shаkllаri, ishlаb chiqаrish omillаri vа ulаrdаn oqilonа foydаlаnish yo`llаri, umumiymuvozаnаt vа dаvlаtning bozorni boshqаrishdаgi roli vа shu kаbi qаtorboshqа mаsаlаlаr yechiladi.

Korxonaning daromadi yuridik shaxs o'z xizmatlarini taqdim etish, tovarlar sotish, ishlarni bajarish va h.k. olish uchun olgan puldir. Odatdagidek, daromad, kompaniyaning o'z funktsiyalarini bajarish uchun sarflagan harajatlaridan keyin olingan mablag'lardan tushadi. Daromad ma'lum bir hisobot davri uchun hisoblab chiqilgan va har qanday maqsadga muvofiq ishlatilishi mumkin.
Daromad - kompaniyaning asosiy ishlarini bajarishdan olgan mablag'lari, shuningdek korxona asosiy faoliyatining bir qismi hisoblanmaydigan qo'shimcha imkoniyatlarni amalga oshirishdir. Bunday imkoniyatlar, masalan, kvadrat yoki korxonaga tegishli mol-mulkni ijaraga berish, ortiqcha inventarizatsiya qilish va boshqalarni o'z ichiga oladi. Keyinchalik bu haqda. Ko'plab boshlang'ich tadbirkorlar o'zlarining birinchi daromadlarini oladilar, bu biznesning daromadliligi kafolati deb hisoblaydilar. Biroq, daromadni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini qoplashini tushunish muhim. Qolgan qism (foyda) ta'sischilarning to'liq tasarrufida bo'lgan korxona va kapitalni rivojlantirish uchun zarur bo'lgan mablag'lar o'rtasida taqsimlanadi. Daromad daromadlarini yanada yaxshiroq tushunishga yordam beradigan daromad va daromadlarning bir necha ko'rsatkichlari mavjud. Ya'ni, yalpi tushum korxona ishlab chiqarilgan mahsulot (xizmatlar) ni sotishdan, shuningdek, o'z moddiy aktivlarini jami pul daromadlari hisoblanadi. O'z navbatida, sof daromad - qo'shilgan qiymat solig'i, aktsizlar, qaytarilgan tovarlar va narx-navoning chegirmalari bundan mustasno. Ushbu ko'rsatkich korxona daromadlari va rentabelligini keyingi hisoblash uchun real asosdir. Va nihoyat, sotishdan olingan yalpi foyda, sotilgan mahsulot uchun ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olmaganda, sotishdan tushadigan daromad hisoblanadi. Moliyaviy jadvallar va soliq qonunchiligi uchun daromadlarning ta'riflari ham mavjud. Ammo umuman olganda, bu ta'riflar daromadlarning tasnifiga qarab, ular olingan manbaga qarab kamayadi.

Korxonaning foydasi   - ishlab chiqarish jarayonlari va xarajatlarni qoplashdan keyin qolgan jami daromadning bir qismi. Davlatimizning zamonaviy iqtisodiy hayoti bozor iqtisodiyotining barcha vositalarini har tomonlama egallashga qaratilgan bo'lib, ulardan biri korxonaning foydasi hisoblanadi. Bozor munosabatlarining infratuzilmasi va vertikal tuzilishining bosqichma-bosqich rivojlanishi innovatsion texnologiyalarni va buxgalteriya hisobi, hisoblash, tahlil qilish va bozorni prognozlash usullarini bilish va qobiliyatini oshirishni talab etadi. Bu uchun katta ahamiyatga ega, uning zamonaviy kontseptsiyasi buxgalteriya hisobi barcha nozik bir to'liq va aniq mahorat hisoblanadi, muvozanat va hisobot va boshqa qo'llarini boshqa yirik shakllarini iqtisodiy tahlil korxona ishini faollashtirish.

Shuni aytishimiz joizki xar bir firma bozor iqtisodiyotida o`z o`rniga ega bo`lishi uchun birinchi navbatda raqobat bardosh xamda xamyonbob sifatli maxsulot ishlab chiqarishni yolga qoyish lozimfirma raxbarining maqsadi faqat katta daromad olish boilibgina qolmay xalq manfatlaarini o`ylashi kerak. Maxsulot tannarxiga ucha katta bolmagan miqdorda narx qoyish kerak. Shunda ishlab chiqargan xar bir maxsuloti xaridorlarga xarid qilishiga qulay bo`ladi.

Korxona ishlab chiqarayotgan maxsulotini talab miqdoriga qarab belgilangan xajimda ishlab chiqarishi maqsadga muxofiq. Firma eng avallo ish faoliyatida tajribali xodimlar bilan ta`minlanishi zarur. Shu bilan bir qatorda olinga daromaddan samarali foydalanish darkor. Xar bir ishlab chiqarayotgan tovar va xom ashyosini reklamasi va uning sifatiga e`tabor qaratish lozim. Shunda korxonaning tovar aylanmasi normal darajadi bo`ladi.

3.Ko'pchilik "foyda" va "daromad" bir xil narsa deb o'ylashadi. Biroq, ikkalasi o'rtasida juda ko'p farqlar mavjud. moliyaviy shartlar... "Foyda" ham, "daromad" ham moliyaviy va biznes shartlari. Ularning ma'nolari bir-biriga yaqin, chunki ular ko'pincha bitta kontekstda ishlatiladi. Ushbu ikkala atama ham buxgalteriya hisobi va iqtisodiy fanlarda qo'llaniladi. Daromad - bu biznes, mahsulot yoki xizmatni sotish kabi o'z faoliyati natijasida oladigan, lekin bilvosita ham olinishi mumkin bo'lgan pulning umumiy miqdori. Korxona pulni biror narsaga sarmoya kiritish orqali bilvosita daromad olishi mumkin.

Boshqa tomondan, foyda yoki sof foyda - bu barcha xarajatlar va xarajatlarni tushumdan chiqarib tashlaganingizdan keyin biznesda qoladigan pul. Yuridik xarajatlar va xarajatlarga ekspluatatsiya xarajatlari (ish haqi, uskunalarni texnik xizmat ko'rsatish, xavfsizlik, xomashyo xarajatlari va boshqalar), amortizatsiya va kapital kiradi. Xarajatlar har xil turlarga bo'linishi mumkin (odatda tandemda) va doimiy va o'zgaruvchan xarajatlarni o'z ichiga oladi, to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita xarajatlar va hokazo. Foyda ijobiy yoki salbiy (ortiqcha yoki minus) deb tasniflanishi mumkin.

O'rtacha xodim uchun foyda va daromad bir xil narsadir. Agar xodim ish haqi olgan bo'lsa, bu uning foydasi va daromadi, chunki barcha soliqlar va pensiya to'lovlari avtomatik ravishda ushlab qolinadi ish haqi xodimlar, shuning uchun xodimning qo'liga tushadigan narsa barcha ajratmalardan keyin qolgan qismdir.

Ular, shuningdek, har xil usullar bilan hisoblanadi. Foyda umumiy daromaddan xarajatlar va xarajatlarni olib tashlash yo'li bilan hisoblanadi. Daromad narxni sotilgan birliklar soniga ko'paytirish yo'li bilan hisoblanadi.

Iqtisodiyotda foyda va daromadlar ko'proq keng tushuncha... Iqtisodiyot butun sanoat yoki butun mamlakatning foydasi va daromadiga qaraydi. Ushbu istiqbol mamlakat yoki sanoatning o'sish yoki pasayishni baholashiga imkon beradi.