Fan: makroiqtisodiyot mavzu: xususiy tadbirkorlikni yaratishda ishsizlar o

---

 

 

            

REFERAT 

 

 

 

FAN: MAKROIQTISODIYOT 

MAVZU: XUSUSIY TADBIRKORLIKNI 

YARATISHDA ISHSIZLAR O’RNINI 

KAMAYTIRISHNI QANDAY O’RNI BOT 

 

 

 

 

 

 

Bajardi: Axrorova Risolatxon 

Tekshirdi:  

 

 

 

---

Iqtisodiy davr tushunchasi va uning bosqichlari

 

Barqaror  iqtisodiy  rivojlvnishning  sharti  bo’lib  muvozanat,  ijtimoiy  ishlab 

chiqarish va iste’mol, yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi tenglik hisoblanadi. Biroq 

bozor iqtisodiyotida muvozanat holati vaqti vaqti bilan buzilib turadi. Milliy xo’jalik 

amal  qilishida  muayyan  davriylik,  takrorlanish  kuzatiladi,  bunda  iqtisodiyotning 

yuksalish  davri  pasayish  hamda  turg’unlik  davrlari  bilan  almashadi. Davriylikni 

milliy  iqtisodiyotni  bir  makroiqtisodiy  muvozanatdan  boshqasiga  harakati sifatida 

aniqlash mumkin. 

Iqtisodiy  o’sish  –  bu  o’zgarmagan  holda  bir  xilda  yuksalib  borish  holatidir. 

Ijtimoiy  ishlab  chiqarish  harakatida  ishlab  chiqarishning  umumiy  hajmi  juda  tez 

o’sadigan yillar bor, boshqa yillarda esa bu jarayon sekin yuz beradi, ba’zida esa 

pasayish  yillari  ham  bo’ladi.  Ijtimoiy  ishlab  chiqarish  harakatida  muayyan  vaqt 

oralig’ida  tez-tez  takrorlanadigan  holat  uning  rivojlanishini  davriylik  xususiyatini 

bildiradi.  Bir  davrning  oralig’i  iqtisodiyotni  bir  inqirozdan  boshqasigacha,  yoki 

boshqacha aytganda cho’qqining bir nuqtasidan boshqasigacha bo’lgan harakatini 

qamrab oladi. Iqtisodiy pasayish iqtisodiyotning yuksalishi, ishlab chiqarish o’sishi 

va ishsizlik qisqarishi bilan almashadi. 

Zamonaviy  sharoitda  davlat  iqtisodiyotning  “qizib  ketishini”  oldini  oluvchi 

yoki  turg’unlik  bosqichida  iqtisodiyotni  jadallashtiruvchi  iqtisodiy  vositalarning 

butun  to’plamiga  ega.  Shu  maqsadlarda  soliq  tizimidan  foydalaniladi:  foydaga 

(qo’shilgan qiymatga) soliq stavkasini oshirish yoki tushirish orqali  davlat muayyan 

faoliyat  sohalarida  ishchan  faolllikni  rag’batlantiradi  (yoki  aksincha  to’xtatadi), 

imtiyozlar  tizimidan  foydalanib,  muayyan  korxonalar  guruhiga  maqsadli 

yo’naltirilgan  ta’sirni  amalga  oshiradi.Xuddi  shu  maqsadlarda  kredit  siyosatidan 

foydalaniladi–foizning  hisob  stavkasini  tushirib  yoki  oshirib,  qo’shimcha  kapital 

qo’yilmalarga  qiziqishni  oshirish  yoki  ularni  butunlay  yo’q  qilish  mumkin.Ishlab 

chiqarishni  rivojlantirish  va  davriylikni  yumshatishga davlatning  byudjet  siyosati 

katta  hissa  qo’shadi.  Rivojlanishning  yirik  dasturlarini  (masalan,  ishlab  chiqarish 

infratuzilmasini)  byudjet  hisobiga  moliyalashtirishjamiyat  uchun  zarur  faoliyat 

sohalarida biznesni rivojlantirish uchun umumiy shart-sharoitlarni yaratadi. 

Iqtisodiy  davr  milliy  xo’jaliklar  notekis  rivojlanishi  va  umuman  iqtisodiy 

jarayonni  ifoda  etuvchi  iqtisodiy  faollikni  qator  bir  biri  bilan  ketma  ket 

almashadigan bosqichlarini o’z ichiga oladi. Oxir oqibatda davriylik  orqali iqtisodiy 

o’sish  namoyon  bo’ladi,  yoki  harakat  doiraviy  emas,  vaziyatning  uzoq  muddatli 

kabi,  o’rta  muddatli  tebranishlarini  aks  ettirib  spiral  bo’yicha  bo’ladi.Davriylik  - 

tizimning  davrlar  yordamida  o’z  harakatini  amalga  oshirish  xususiyati.  Davriylik 

muvozanatli  kabi  muvozanat  bo’lmagan  tizimlarga  ham  xos,  bunda  faqat  shakl 

jihatdan  farq  qiladi  -  doiraga  yaqin  shakldagi,  to’lqin  shaklidagi, spiral  shaklidagi 

yoki zina shaklidagi ko’rinishga ega bo’ladi.Iqtisodiy davrning harakatida ketma-

---

ket bo’ladigan to’rtta bosqich kuzatiladi: