Fan: Fizika Sinf: 6-sinf Mavzu: Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumotlar. Kuch

Texnologik xarita

Fan: Fizika Sinf: 6-sinf Mavzu: Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumotlar. Kuch. Dars ishlanmasini ishglab chiquvchi: M. Yo`ldasheva Dars ishlanmasini ishlangan sanasi: 04.05.2011 yil Ish joyi: Furqat tumani fizika o`qituvchisi.

Mavzuning qisqacha ta`rifi (Davlat talablariga muvofiq) Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumotlar va Kuch tushunchasini turmushda va texnikadagi axamiyati.

O`quv jarayonini amalgam oshirish texnologiyasi. Metod: “Aqliy hujum”, “Klaster”, “BBB” interfaol metodlari Vositalar: Darslik, plakat, slaydlar, kodoskop, test kartochkalar, tajriba uchun kerakli jixozlar. Nazorat: Og`zaki, baxs munozara, fikr almashuv, savol-javob. Baxolash: Rag`batlantirish, tashkkur izxor qilish.

Darsning maqsad va vazifalari.
Maqsadlar: Ta’limiy: o’quvchilarning fizika faniga bo’lgan qiziqishini orttirish va yangi mavzuni mukammal o’rgatish. Tarbiyaviy: yosh avlod qalbida vatanga muhabbat, odob-axloq fazilatlarini shakl lantirish. Rivojlantiruvchi: o’quvchilarning fanga qiziqishini oshirish, milliy g’oya va mafkurani ular ongiga singdirish.	Vazifalar: Ta`limiy savol: 1.Atrofga qarab o’zaro ta’sirlashayotgan jismlarga misollar keltiring. 2.Elastiklik kuchlaridan qayerlarda foydalanish mumkin? 3.Ishqalanish qayerlarda foydali, qayerlarda zararli? .

Kuzatilayotgan natijalar.
Dars yakunida o`quvchi biladi: (Bilim): o`quvchilar Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumotlar va Kuch tushunchasini turmushda va texnikadagi axamiyati haqida tasavvurga ega bo`ladilar.	Qaysi savollar beriladi? Atrofga qarab o’zaro ta’sirlashayotgan jismlarga misollar keltiring. Elastiklik kuchlaridan qayerlarda foydalanish mumkin? Ishqalanish qayerlarda foydali, qayerlarda zararli?
Dars yakunida o`quvchilar tushunadi. (Ko`nikma): o`quvchilar Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumotlar va Kuch tushunchasini turmushda va texnikadagi axamiyati va undan foydalanish haqida bilim va ko`nikmaga ega bo`ladilar.	Qanday sinab ko`riladi? O`quvchilar Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumotlar va Kuch tushunchasini turmushda tajribada sinab ko`radilar.
Dars yakunida o`quvchi bajara oladi: (Malaka): O`quvchilar Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumotlar va Kuch tushunchasini turmushda va texnikadagi axamiyati haqida bilim va to`liq malakaga ega boladilar.	Qanday topshiriqlar beriladi? O`quvchilarga qog`ozdan turli ko`rinishdagi varraklar yasab, bu varraklarda ko`taruvchi kuch katta bo`lishini asoslashga urinib ko`rishlaritalab etiladi.

Dars jarayoni va uning bosqichlari.

Ishning nomi	Bajariladigan ish mazmuni	Metod	Vaqt
1-bosqich: Tashkiliy qism.	Tanishuv va davomatni aniqlash. Dars jixozlarini darsga tayyorlash.	Tanishuv	2
2-bosqich: Refleksiya extiyojlarini aniqlash.	Mavzu bo`yicha o`quvchilar bilan ularning tayyorgarligi va extiyojlarini aniqlash uchun interfaol metodlar asosida muammoli savollar beriladi.	Savol-javob, “Klaster” metod asosida baxs munozara	7
3-bosqich: Yangi mavzuning bayoni.	Mavzuni reja asosida yoritish: O`quvchilarga Jismlarning o’za ro ta’siri haqida ma’lumotlar va Kuch tushunchasini turmushda va texnikada foydalanishni slaydlar asosida o`rgatiladi.	Matn, slayd va adabiyotlar bilan ishlash.	20
4-bosqich: Yangi mavzuni mustaxkamlash.	O`tilgan yangi mavzuni o`quvchilar bilan mustahkamlash.	Faol va interfaol.	7
5-bosqich: Baxolash Dars yakuni:	O`quvchilarni savol-javob orqali sinash va baxolash. Hulosa, fikr-mulohaza va takliflar.	Yozma va og`zaki bahs-munozara. Rag`batlantirish.	5 2
6-bosqich: Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar.	Mashg`ulot so`ngida o`quvchilarga mustaqil ishlarni bajarish uchun tegishli materiallar tavsiya qilinadi.	Og`zaki.	2

Mavzu: Jismlarning o’zaro ta’siri . Kuch .
Darsning maqsadi:

Talimiy maqsad: O`quvchilarda Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumotlar va Kuch tushunchasini turmushda bog`liqligi haqida tushuncha berish. Ularni hayotda qullash ko`nikmalarini shakllantirish.

Tarbiyaviy maqsad: O`quvchilarni milliy va o`ziga ishonch ruxida tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi maqsad: Qo`shimcha adabiyotlardan foydalanib, harakatlanuvchi suyuqlik va gazlarni jismga ta`siri haqida bilim va ko`nikmalarini rivojlantirish.
Dars jihozlari: Darslik, plakat, slaydlar, test kartochkalar, didaktik materiallar.
Darsda foydalanadigan metodlar. “Aqliy hujum”, “Klaster”, “BBB” metodlkari.

№	Dars rejasi	Vaqti
1	Tashkiliy qism	2 minut
2	Uy vazifalarini so`rash	10 minut
3	Yangi mavzu bayoni	20 minut
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	10 minut
5	Uyga vazifa berish	3 minut

Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism:

O`qituvch dars jihozlarini darsga tayyorlaydi, o`quvchilardan davomat olinadi.

2. O`tilgan mavzu bo`yicha “Aqliy hujum” metodidan foydalanib darsni mustahkamlash.

O`quvchilar uch guruhga bo`linadi. O`quvchilarga shu metod asosida tuzilgan savollar beriladi.

1. Atrofga qarab o’zaro ta’sirlashayotgan jismlarga misollar keltiring.

2.Elastiklik kuchlaridan qayerlarda foydalanish mumkin?

3.Ishqalanish qayerlarda foydali, qayerlarda zararli?
3. Yangi mavzu bayoni:
Reja:

1. 
   Jismlarni o’zaro ta’siri.
   
2. 
   Kuch.
   
3. 
   Kuchni o’lchash.
   

Хulоsa
Atrof-muhitdagi qarasangiz hamma narsa bir-biriga ta’sir o’tkazadi .

Osmonga otilgan tosh yana qaytib tushadi Chunki uni Yer o’ziga tortib oladi Temir bo’lagiga magnitni yaqilashtirsak uni tortib oladi. Yurib ketayotgan avtomabil motori o’chirilsa biroz to’xtaydi . Bunda yo’l bilan g’iltiraklar orasida ta’sir tufayli tezliga kamayadi. Bu ta’irlashishlar tufayli jismning tezliga o’garadi

Plastilin yoki saqichni olib barmoqlarimiz bilan qissak uni shakli o’zgaradi Xuddi shunday mis tangani bolg’a bilan urilsa yalpoyib shakli o’garadi.

Bir jismning ikkinchi jismga ta’siri tufayli tezligi yoki shakli o’zgarishiga sabab bo’ladigan kattlikni kuch deb ataladi.

Tabiatda kuchlar turli ko’rinishida namoyan bo’ladi. Bir jism ustiga ikkinchisi harakatlansa yuzalar g’dir-budurligi tufayli ishqalanish kuchi vujudga keladi. Cho’zilgan yoki siqilgan purjina va rezinalar elastiklik kuchlar hosil bo’ladi. Bolalar o’yinchoqlarida ham siqilgan purjina foydalaniladi.

Bir jism ikkinchisiga ta’sir ko’rsatganda ikkinchi jism ham birinchisiga ta’sir ko’rsatadi. Jahl bilan stolga urilsa, stol biroz egiladi. Shu bilan birga undagi ruchka va qalamlar tepaga sapchiganini ko’ramiz

Boshlang’ich geografiya kursida Yerning Quyosh atrofida harakat qilishini Oyning esa Yer atrofida harakatlanishini bilasiz. Bunday harakatning sababchisi ular o’rtasida tortishish kuchlarining mavjudligidir Soch taralganda so’ng taroqni mayday yirtilgan qog’ozlarga yaqinlashtirilsa ularni tortib oladi. Uni eletr kuchi deyildi Taqasimon va to’g’ri ko’rinishdagi doimiy magnitlar temir buyumlarni o’ziga tortadi. Uni magnit kuchi deyiladi. Moddalarni tashkil etuvchi zarralar o’rtasida ham zarralarning ichida ularni tashkil qilgan undan ham mayday zarrachalar orasida ham kuchlar muvjud Bu kuchlar haqida yuqori sinflarda ma’lumotlr olsiz.

Kuch birligi sifatida 1Nyuton (N) qabul qilingan. Bu birlik mashhur ingliz olimi Isaak Nyuton sharafiga tanlangan.

Kuchni o’lchash. Kuchni o’lchash uchun dinamometr deb ataluvchi asbobdan foydalaniladi.

Asbob taxtachaga o’rnatilgan purjina, purjina uchiga mahkamlanadi ko’rsatkich

sim hamda o’sha joyda ulangan shkala bo’ylab siljiy oldigan sterjendan iborat.

Ilmoqqa m=120g massali yuk osilsa purjina cho’ziladi Purjina uchidagi ko’rstkich

Sim 1 raqamida to’xtaydi Dinamometr metrning sterelkasi 1N kuchi ko’rsatadi

Unga yana yukni ossak dinamometr purjinasi cho’jilib ko’rsatkich sim uchiga pastga siljiydi. U joyga 2 raqami qo’yildi. Yuklarni shu tarzda ko’paytirib borib dinamometr

3, 4,5 va raqamlari qo’yiladi. Umuman olganda jism massasi m ma’lum bo’lsa unga ta’sir etayotgan og’irlik kuchini F(ef) bilan belgilab

F og’ir.kuch =m*g formula orqali hisoblash mumkin.

G=9,81N/kg ga teng bo’lib yer sitida o’garmas kattalikdir

4. Yangi mavzuni mustahkamlash.

• 
  Atrofga qarab o’zaro ta’sirlashayotgan jismlarga misollar keltiring.
  
• 
  Elastiklik kuchlaridan qayerlarda foydalanish mumkin?
  
• 
  Ishqalanish qayerlarda foydali, qayerlarda zararli?
  

O`quvchilarni baxolash, darsda faol ishtirok etgan o`quvcholarni rag`batlantirish.
5. Uyga vazifa berish.

1. 
   Darslikdan o`tilgan mavzuni o`qish.
   
2. 
   Mavzu oxirida keltirilgan savollarga javob topish va yozish.
   
3. 
   Mavzu oxirida keltirilgan amaliy topshiriqni topshirish.
   

Slayd1

Slayd 2.