Фан; Экология Мавъзӯ; Биотсиноз биогитиноз ва экотизим ҳусусиятҳо Донишжуй; Шерметова Хушрӯза 2019-2020

Биосеноз

• Намудхои камшумор ва сершумор дар биосеноз вазифахои гуногунро ичро мекунанд. Доминантхо ё намудхои сершумор дар биосенозхо робитаи асосиро муайян мекунанд. Онхо инчунин таркибу шакли берунии чамоахоро нишон медиханд. Шумораи намудхои сершумор нишондихандаи ивазшавии мухит ба хисоб меравад. Масалан, дар арчазор худи арча вазифаи таксимкунии рушной, намнокй, микроиклимро ичро мекунад. Ба холати арча дар арчазор ва фарк дар чангалхои пахнбарг хаёту фаъолияти дигар организмхо, аз чумла хайвонхо, вобастагй дорад. Намудхои камшумор дар асл захираи биосенозхо хисоб меёбанд. Дар шароити кунунй онхо наметавонанд ба таври зарурй афзоиш ёбанд, лекин дар натичаи ивазшавии шароит метавонанд чои доминантхоро ишгол кунанд.

. Таксимоти намудхо дар фазо

Дар биосенозхо намудхои олами организмхои зинда дар фазо мунтазам чой мегиранд. Асоси ин чойгиршавиро олами наботот ташкил мекунад. Растанихо дар биосенозхо паи хам дар шакли амудй (вертикалй) чойгир шуда, кабатнокй (ярус)-ро ташкил медиханд. Ч,ангалхо то 5-6 кабатро дар бар мегиранд. Хайвонхо дар кабати растанихо зиндагй мекунанд ва вобаста ба харакаташон метавонанд чанд кабати растанихоро забт кунанд. Масалан, санчоб метавонад дар болои дарахтхо лона гузорад ва насл дихад, лекин гизоро аз замин мегирад.

Биосеноз шакилхош

• Барои намудхои гуногуни биосеноз шаклхои чойгиршавии яклухт ва харчо-харчоии наботот дар масохатхои ишголкарда ахамияти калон дорад. Масалан, дар чангалхое, ки майдонхои бешагй бисёру хархелаанд, микдори намудхои растанихо, паррандахо ва хашарот назар ба майдонхои якхелаю калонхачм зиёдтар аст. Чунин масохатро барои бунёд кардани богхои сунъй, чангалхои дорои ахамияти махсус, инчунин дар эхёи намудхои гуногун истифода мебаранд.

Хулоса

• Чуноне ки пештар кайд гардид, дар як биосеноз намудхо то он даме зиндагии муътадил доранд, ки агар захирахои экологй ба онхо дастрас бошанд, баъдан дар байни онхо барои шароити хаётй ракобат ба вучуд меояд. Хамин тарик, хар як намуд захирахои ба худаш хосро истифода мебарад ва бо намудхои дигар робитаи дутарафа дорад. Мавкееро, ки намуд дар таркиби биосеноз ишгол мекунад, тахмони экологй меноманд. Тахмони экологии намудро сархади ишголкардаи он, омилхои гуногун, хосиятхои робитаи байни намудхо, тарзи хаёти намудхо, так-симшавй ва ё чойгиршавии намудхо дар фазо муайян мекунад