Falsafaning asosiy yo`nalishlari, fanlar tizimidagi o`rni va vazifalari Reja


Тabiat borliqining struktura darajalari



Download 2,41 Mb.
bet41/122
Sana16.01.2022
Hajmi2,41 Mb.
#377312
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   122
Bog'liq
Falsafaning asosiy yo`nalishlari, fanlar tizimidagi o`rni va vaz

Тabiat borliqining struktura darajalari. Biz tevarak atrofimizga nazar tashlasak, umuman borliqka emas, balki, muayyan jismlarga, narsa va hodisalarga ko`zimiz tushadi. Siz bilan biz inson sifatida Yer sharida istikomat qilamiz, o`zimizga mos keluvchi ulchovlar bilan ish yuritamiz. Biz odatlangan ulchovdagi kattaliklarni makroskopik kattaliklar, deb xisoblaymiz va bu makrodunyoni tashkil qiladi.

Shu nuqtai nazardan borliqning struktura darajalarini mikyosiy-struktura va tashkiliy-struktura darjalariga ajratamiz. Borliqdagi ob’ektlar mikyosi bilan farq qiluvchi uchta mikyosiy struktura darajalariga ajraladi. Ular: mikrodunyo, makrodunyo va megadunyo. Mikrodunyo atom mikyosidan kichik bo`lgan dunyodir. Bu dunyoga atom strukturasi va elementar zarrachalar, atom yadrosi, kvarklar, kernlar kiradi. Bu dunyoning yaxlitligini va turg`unligini saqlab turuvchi ikkita fundamental kuch mavjuddir, ular kuchli va kuchsiz yadroviy o`zaro ta’sirlardir.

Kuchli o`zaro ta’sirlar atom yadrosining strukturaviy yaxlitligini saqlab tursa, kuchsiz o`zaro ta’sirlar atom strukturasining yaxlitligini ta’minlaydi. Molequlalar to`zilishidan tortib, Yer sharining yaxlitligini saqlashgacha xizmat qiluvchi kuch elektromagnit o`zaro ta’sirlaridir.

Elektromagnit o`zaro ta’sirlari tufayli molequlali birikmalar va Yerdagi barcha hayotiy jarayonlar o`zining strukturaviy birliklarini saqlaydi. Agar elektromagnit o`zaro ta’sirlari bo`lmaganda edi — Јuyosh nurlari (ya’ni elektromagnit nurlanishlari) Yerga yetib kelmagan bo`lar edi va Yerda hayotiy jarayonlar shakllanmagan bo`lar edi.

Yer, uning tabiiy yo`ldoshi Oy va boshqa sayyoralar Јuyosh atrofida haraqatlanadi. Bu sistemaning va umuman butun Koinotning strukturaviy yaxlitligi esa gravitatsion o`zaro ta’sirlari tufayli saqlanadi. Gravitatsion o`zaro ta’sirlari biriktirib to`rgan dunyo — megadunyo deb ataladi.



Ular bir-biri bilan chambarchas bog`langandir, shuningdek, ular bir-biriga almashinishi ham mumkin. Hozir megadunyo xisoblangan koinotimiz bundan 15-20 mlrd. yil mukaddam uta kichik mikroskopik ob’ekt bo`lgan, degan taxminlar bor. Shuningdek, biz mikroob’ekt deb xisoblayotgan elementar zarracha neytron o`zining ichida milliardlab yo`ldo`z va galaktikalariga ega bo`lgan butun boshli Koinot bo`lishi va aksincha, diametri bir necha milliard yoro`g`lik yiliga teng bo`lgan o`lkan Koinotimiz ham chetdan ko`zatayotgan kishiga uta kichik elementar zarracha xisoblanishi ham mumkin. Borliqning strukturaviy to`zilishini uning sifatiy rivojlanishi nuqtai nazaridan olib qarasak, moddiy olam bu holda ham uchta darajaga ajraladi. Uning tashkiliy struktura darajalarini: anorganiq dunyo (notirik tabiat), organiq dunyo (tirik tabiat) va ijtimoiy dunyo (jamiyat) ga ajratiladi. Ular bir-biridan xilma-xilligi, uyushganligi, nisbiy mustaqilligi va faolligi bilan farq qiladi.


Download 2,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish