Falsafaning asosiy yo`nalishlari, fanlar tizimidagi o`rni va vazifalari Reja



Download 1,93 Mb.
bet25/122
Sana01.01.2022
Hajmi1,93 Mb.
#283667
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   122
Bog'liq
Falsafaning asosiy yo`nalishlari, fanlar tizimidagi o`rni va vaz

Substansiya – muayyan narsalar, hodisalar, voqealar va jarayonlarning xilma-xil ko`rinishlari ichki birligini ifoda etuvchi va ular orqali namoyon bo`luvchi mohiyatdir. Olamning asosida bitta mohiyat — substansiya yotadi, deb xisoblovchi ta’limotni monizm deb atashadi. Faylasuflar substansiya sifatida biror jismni, hodisani, materiyani, G`oyani yoki ruxni olishgan. Substansiya sifatida moddiy jismlarni, materiyani oluvchilar — materialistik monizm tarafdorlari. o’oyani, ruxni oluvchilar esa – idealistik monizm tarafdorlari xisoblanadilar. Shuningdek, olamning asosida ham moddiy jism yoki materiya, ham G`oya yoki rux yotadi deb xisoblovchi faylasuflar dualistlar (dualizm lotincha, dualis — ikkilangan degan tushunchani anglatadi) deb xisoblanadi. Arastu, Moniy, R. Dekart va boshqalar dualistlardir. Olamning asosida ko`p substansiyalar yotadi deb xisoblovchilarni esa plyuralizm (lotincha pluralis — ko`pchilik so`zidan olingan) tarafdorlari deb atashadi.

Olamning asosida yotuvchi mohiyatni axtarish tarixi ham fanning o`zok utmishiga borib takaladi. Masalan, Qadimgi Хindiston va Хitoyda, Misr va Bobilda, Qadimgi O`rta Osiyo va Yunonistonda ba’zi faylasuflar olamning asosida qandaydir modda yoki muayyan unsur yotadi, deb xisoblashgan. Ularning ba’zilari bu unso`rni olov, boshqalari suv yoki xavo, ayrimlari esa — to`prokdan iborat deb xisoblashgan. Ba’zi bir falsafiy ta’limotlarda esa, olamning asosida — olov, xavo, suv va to`prok yotadi, barcha narsalar ana shu to`rtta unso`rning birikishidan xosil bo`lgan, deyilgan.

Olamning asosida yotuvchi substansiyani axtarishning yana bir yo`li narsalarning targ`ibidagi bo`linmas eng kichik unso`rni, ya’ni narsalarning targ`ibidagi umumiy substrat (lotincha substratum — asos ma’nosini anglatadi) ni axtarishdir. Bunday yo`nalishga mansub oqimlardan biri atomistik oqim xisoblanadi. Masalan, Qadimgi Yunon faylasuflari Levkipp, Epikur, Demokrit va Lukretsiylar narsalarning va butun olamning asosida eng kichik bo`linmas unsurlar atomlar yotadi, ular o`zlarining shakli, haraqatlanishi va vaznlari bilan bir-birlaridan farq qiladi, deb xisoblashgan.

Olamni anglash to`g`risida turlicha, xatto bir-biriga qarama-qarshi qarashlar mavjud. Bunday qarashlar odamlarning olamga o`z ulchovlari bilan qarashlari oqibatida paydo bo`ladi. Birov uchun olam yaxshi va yomon, oppok va qora ranglardan tashkil topgan, boshqa ranglarning bo`lishini u tasavvuriga ham sig`dira olmasligi mumkin. Boshqalar esa, olamni xilma-xil rangda, qirralarda ko`radi. Ular ok bilan qora oraliKida oqimtirrok yoki qorarok ranglar ham bo`lishi mumkinligiga e’tibor qilishadi.


Download 1,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish