“Фалсафа” фанидан Муаллиф: Умирзоқова Феруза

БОРЛИҚ ҲАҚИДАГИ ҒОЯЛАР XYII-XYIII АСРЛАРДА ФАН, ТЕХНИКА ВА МОДДИЙ НЕЪМАТЛАР ИШЛАБ ЧИҚАРИШ РИВОЖЛАНГАН БИР ДАВРДА ЎЗИНИНГ ЯНГИЧА ТАЛҚИНИНИ ТОПАДИ. ЕВРОПА МУТАФАККИРЛАРИ ТОМОНИДАН БОРЛИҚ ФИЗИКАВИЙ РЕАЛЛИК ТАРЗИДА КЎРИЛИБ, У ТАБИАТ БИЛАН ТЕНГ ҚИЛИБ ҚЎЙИЛАДИ ВА ИНСОНГА ҚАРАМА-ҚАРШИЛИК ТАРЗИДА БАЁН ЭТИЛАДИ.

Немис классик фалсафасининг асосчиси И.Кант (1724-1804) талқинича, борлиқдаги нарса бор ва уни билиш асослари бор, бу икки нарса ҳеч қачон айнан эмас. Билиш асослари ўша нарсанинг борлигидан фарқ қилади.

• Немис классик фалсафасининг асосчиси И.Кант (1724-1804) талқинича, борлиқдаги нарса бор ва уни билиш асослари бор, бу икки нарса ҳеч қачон айнан эмас. Билиш асослари ўша нарсанинг борлигидан фарқ қилади.
• Немис классик фалсафасининг кейинги вакили Гегел (1770-1831) назарида «Борлиқ - таркибий», элементлар категория; унга аниқ таъриф йўқ, у тўла аниқ эмас, уни ҳис қилиш ҳам, мушоҳада этиш мумкин эмас. Борлиқ ўзининг дастлабки аҳамияти бўйича ҳали ривожланмаган тафаккурнинг бошланғич акти, яъни ҳеч нима. Лекин Гегел «ҳеч нима» деган маънога қарама-қарши қилиб «борлиқни қўяди». Бошқача қилиб айтганда «ҳеч нима» борлиқнинг инкор моменти, яъни борлиқ «ҳеч ниманинг» мусбат, ижобий моменти, дақиқасидир

МУТАФАККИРЛАРНИНГ ФИКРЛАРИДАН КЕЛИБ ЧИҚИБ БОРЛИҚ ТЎҒРИСИДА ҚАНДАЙ ХУЛОСАГА КЕЛИШ МУМКИН?

• Нима мавжуд?

• У қаерда
• мавжуд?

• У доимо
• мавжуд
• бўладими?

• Олам, дунё

• Ҳамма ерда
• бу ерда ва
• бошқа ерда

• Йўқ, улар
• ўткинчи.

• Борлиқда икки хил нарса, ҳодиса бор
• экан – ўткинчи ва доимий аслида улар
• ҳам янгиланиб туради.Олам мураккаб
• табиатан бир хил бўлмаган
• жисмлардан ташкил топган.
• Олам борлиги яхлитлигича олам
• борлигидаги барча мвжудлик билан
• чамбарчас боғлиқ, унда алоҳида
• олинган нарса мавжуд бўла олмайди.
• Бундан борлиқнинг яна бир асосий
• йўналиши – оламнинг ягоналиги
• масаласи очилади.

• Борлиқнинг қуйидагича шакл
• ва кўринишлари мавжуд:

• 1. Нарсалар, жисмлар
• жараёнлар борлиги
• 2. Нарсалар, жараёнлар,
• Табиат ҳолатлари,
• яхлит табиат борлиги
• 3. Инсон томонидан
• ўзлаштирилган
• нарса ва жараёнлар
• борлиги
• 4. Инсон борлиги
• 5. Нарсалар оламида
• инсон борлиги
• 6. Ўзига хос инсон
• борлиги

• 7. Руҳий, маънавий,
• ғоявий борлиқ
• 8. Индивидуаллашган
• руҳийлик
• 9. Объективлашган
• ноиндивидуал руҳийлик
• 10.Ижтимоий борлиқ
• 11.Индивидуал борлиқ
• алоҳида олинган
• инсоннинг жамиятда
• ва тарихий жараёндаги
• борлиқ
• 12.Жамият борлиги

• Борлиқ тушунчаси «бор» «мавжудлик», «олам»
• тушунчалари билан бевосита боғлиқ.

• Олам мавжуд, у чексиз, яхлит.

• Конкрет индивидлар ва одамларнинг маълум
• авлоди борлиқнинг бошқа формалари билан
• объективреалликни ташкил этади.

• Табиийлик ва ғоявийлик, жамият ва индивид
• ҳар хил шаклда бўлса ҳам, биргаликда олам
• ягоналигини ташкил этади.