Ғалла уюмини муҳрлаш тўғрисида ҳам ҳужжатлар мав­ жуд. Жумладан, 20-ҳужжатда Убайдуллохоннинг 1702

Тўртинчи мансаб 
- ўқитувчиликдир. М уаллиф унча та- 
ниқли бўлмаса-да, вақгининг кўп қисмини талабаларни 
ўқитишга сарфлайдиган кишилар бўлган ўқитувчиларни 
шу мансаблар жадвалига тааллуьуш ҳисоблаган.
Оталиқ - амирнинг устидан васийлик қилиб, унга 
худди ўз ўғлидек муносабатда бўлиши учун шундай атал­
ган. Унинг бошқа фуқароларга ҳам мехрибон бўлиши 
лозим эди. Унга доруғалик, яъни Бухоро шахрини тунда 
қўриқлаш, сувни тақсимлаш вазифаси ҳам топширилган.
Катта девонбеги 
мансаби оталикдан кейинги ўринда бў- 
либ, у вилоятлардан тушадиган давлат солиғи - хирожни 
ҳисобга 
олган 
ва 
туманларнинг 
солиқлари 
ёзилган 
дафтарни ўзида сақлаган. Қоракўлда сув тақсимоти катта 
девонбеги қўлида эди. 
Парвоначи 
мансабини олган киши 
амир хоҳиш-иродаси битилган ёрликдарни уларга сазовор 
бўлган амирлар ва таниқли кишиларга етказиб турган. 
Бундан ташқари, арабларни бошқариш ҳам унга топш и­
рилган.
Додхоҳ 
эса хуқуқи бузилган киш иларнинг аризаларини 
қабул қилиб, амирга етказган ва унинг жавобини ари- 
зачига маълум этган. Подш онинг топшириғи билан ўзи 
ҳам баъзи аризаларни \а л қилган. Яъни додхоҳни амир ва 
аризачи орасидаги мансаб эгаси - аризабеги дейиш мум­
кин. М ирзо Боди яна тўрт мансабни келтирадики, уларга
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ҳам амирга яқи н киш илар тайинланган. Бунга куйидаги­
лар кирган: кўкалдош мамлакат - ов қушлари, итлари 
тайёргарлигига жавобгар бўлган мансабдор шахс. Катта 
иноқ-амирга яқин бўлмаган табақалар билан амир ўрта- 
сидаги алоқани боғлаб турувчи мансабдор.
Бешинчи мансаб 
- ҳарам оғаси, амир ҳарами, кийим - 
кечаклари таъминоти билан шуғулланган. Булардан таш ­
кари ҳам юзга яқин катта-кичик мансаблар мавжуд бўл- 
ган.
Ю қоридагиларга асосланиб, шуни айтиш мумкинки, 
Туркистон ерларида мавжуд бўлган давлатларда кўплаб 
расмий қоидалар тўплами, иш юритишга оид рисолалар 
каби ю ридик ёдгорликлар маълум бўлган. “М ажмаъ ал- 
арқам ” ана шундай қийматга эга ноёб рисолалардан би- 
ридир. Пайдо бўлиши амир Ш оҳмурод ислоҳотлари дав­
рига тўғри келиш и ҳамда яш ирин давлат қоидаларини 
акс эттириш и унинг расмий эканлигидан далолатдир. 
“ Мажмаъ ал -арқам ” - Манғитлар Бухоросидаги давлат, 
маъмурий, молия, фуқаролик, суд, сув ҳуқуқпари хаки­
даги йирик ҳуқуқий ёдгорлик ҳисобланади.