Ғалла уюмини муҳрлаш тўғрисида ҳам ҳужжатлар мав­ жуд. Жумладан, 20-ҳужжатда Убайдуллохоннинг 1702

Навкарлик 
деб аталувчи бу хизмат М арказий 
Осиёда илгаридан мавжуд бўлиб, XIX асрда ҳам кенг 
ривожланган. Бир таноб ер-сувга эга бўлган киши бир 
отлиқ аскар етказиб бериши, ҳар бир навкар озиқ-овқат, 
қурол-яроғ ва кўчларини ортиши учун икки туяга эга 
бўлиши лозим эди.
3. Қўқон хонлигининг ижтимоий-сиёсий тузилиши
1710-1876
Хонликнинг ташкил топиши. 
XVIII аср бошларига ке­
либ Ф арғона водийсида ишлаб чиқариш нисбатан юксала 
бошлайди. Бухоро амирлиги таркибида бўлган бу давлат­
да асосан, ўзбеклар минг қабиласининг таъсири кучли 
эди. Унинг аъзолари Ф арғонани Бухоро таъсиридан аж ­
ратиб олиш га ҳаракат қилардилар. Бунинг натижасида, 
1710 йилда шу қабиладан бўлган Шоҳруҳбий ҳозирги 
Чуст яқинидаги Чодак хўжаларининг ҳокимиятини ағда- 
риб, Бухоро амирлигига бўйсунмаган мустақил мулк туз- 
ди. Бу воқеа натижасида янги ўзбек хонлиги ва сулола-
1 Абулғоэи. Ш аж ар аи Т урк. T., “ Ч ў л п о н ” , 1992, 144-бет.
2 П . П . И в а н о в . А рхи в Х и ви н ски х хан ов X IX в. 1940, 2 0 3 -2 0 4 -б ет-
лар.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

сига асос солинди. Унинг ўгли М у\аммад Раҳимбий дав- 
рида /1721-1740/ бу мулкка Хўжанд, М аргилон, Андижон 
қўшиб олинди. Абдулкаримбий даврида /1740-1760/ Ф ар- 
ғонага ҳужум қилган қалм ок/трга зарба берилиши ву­
жудга келаётган янги давлатнинг мавқеини янада мустаҳ- 
камлади.
Олнмхон даврида /1800-1809/ ҳарбий ислоҳот ўткази- 
либ, кучли армия тузилди. Оҳангарон. Чимкент ва Тур­
кистон Қўқон хонлигига қўшиб олинди. 1805 йилда у уз 
давлатини расман Қўқон хонлиги деб атаб, “хон” унвон- 
ни олди ҳамда марказлашган давлат тузишга ҳаракат қил- 
ди. Умархон эса ўз ҳукмронлиги даврида /1810-1822/ Қу- 
қон ш а\рида жомеъ масжиди қурилишиии бошлаб юбор- 
ганлиги туфайли "амир ал-м услим ин” - мусулмонлар 
амири унвонини олди. Туркистон шаҳри қўлга киритил- 
гач, унинг атрофи ва Сирдарснинг куГ|и оқимигача бўл- 
ган қозоқ даштлари ҳам аҳолиси билан хонлик таркибига 
кириб, Оренбургга борадиган савдо йўллари туташган 
жойда Қўқон хонлигининг чегара қалъаси - Оқмачит қу- 
рилди. Кейинчалик, хоннинг ўғли Муқаммад Алихон 
даврида 
/1822-1841/ 
Қоратегин, 
Кўлоб, 
Дарвоз 
вилоятлари босиб олмниб, хонликка қўшилди.
Бошқа у'збек хонликлари сингари Кўқон хонлиги ҳам 
кўп 
миллатли 
давлат 
бўлиб, 
ҳукмрон 
сулола 
ўзбекларнинг минг уруғидан иборат эди.
Давлатш унослик нуктаи назаридан қараганда, бу давр­
да Тош кент шаҳрининг бош қарилиш и диққатга сазовор­
дир. Ш аҳар 1784-1800 йилларда бирор давлат таркибига 
кирмай, ўзи мустақил мулк бўлиб, тўрт қисм /даҳа/га 
бўлинган. Тўргала қисмига \ам ҳокимлар бош чилик кил­
ган. 
1784 йилда савдо фаолияти билан шуғулланган 
Юнусхўжа қурултойда шақар беги қилиб сайланади. У 
Тош кентнимг мустақиллиги учуй курашиб, ҳагго Қўқон 
хонлигининг қўшинларнга ҳам зарба берган. 1800 йилда 
эса ш а\ар Қўқон хонлигига қўшиб олинади. Бундан кў- 
риниб турибдики, Узбекистонда ҳам худди Ғарбий Евро- 
падагидск, эркин шаҳарлар ёки шаҳар-республикалар 
бўлган. Бунга Тош кент яққол мисол бўла олади.
1800 йилларда Тошкентга келган И.М. П оспеловнинг 
эсдаликларида ш а\ар бошқарувчиси ҳақида қи зи қ маъ-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лумотлар учрайди. “ Шаҳарла тартибни ўрнатиш учун 
махсус амалдор-чиновник ажратилган бўлиб,